W sobotę, 18 stycznia 2020 r. w Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej odbył się wernisaż wystawy pt. “Z biegiem rzeki. Dzieje Żydów nad Odrą”.
Wystawa opowiada o wybranych aspektach historii Żydów po obu stronach Odry. Jest ona zaproszeniem do refleksji i dialogu między dawnymi i obecnymi mieszkańcami regionu oraz do odkrywania polsko-niemiecko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego tych ziem.
Gości przybyłych na otwarcie wystawy powitał gospodarz Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej, Andrzej Kirmiel, który jednocześnie jako pierwszy wygłosił ciekawy wykład, pt. „Żydowskie ślady na Środkowym Nadodrzu”. [ … zobacz cały wykład ]
Dyrektor Kirmiel w trakcie wykładu wspomniał, między innymi o zachowanych nekropoliach żydowskich oraz o sakralnych budowlach, które w różnym stanie zachowały się do czasów współczesnych.
Przypomniał także o tym, żeby mieć świadomość tego, że gdy poruszamy się drogą krajową szybkiego ruchu S3, na wysokości północnego węzła drogowego jedziemy po terenie byłego cmentarza żydowskiego. Obecnie miejsce to upamiętnia obelisk w postaci głazu z tablicą pamiątkową.
Cykl wykładów został podzielony na dwie części. W przerwie spotkanie uświetnił koncert charyzmatycznej, młodej piosenkarki Aleksandry Idkowskiej z Poznania, którą mieliśmy okazję oglądać w listopadzie ubiegłego roku w programie telewizyjnym „Szansa na Sukces”. [ … zobacz koncert ]
Po występie Aleksandry Idkowskiej i krótkiej przerwie kawowej odbyła się projekcja filmu dokumentalnego, pt. „Akcja Kirkut” opowiadającego o cmentarzu żydowskim w Skwierzynie.
WIDEO
Kolejny wykład, pod tytułem „Epitafia na skwierzyńskim cmentarzu żydowskim” wygłosił prof. Gil Hüttenmeister ze Sturrgartu. Wykład bezpośrednio nawiązywał do opowiedzianej historii w wyświetlonym wcześniej filmie.
Pan profesor kończąc wykład opowiedział o przypadku interwencji Policji podczas rozpoczęcia prac na skwierzyńskim cmentarzu. Podkreślił ten fakt jako pozytywny przykład interwencji obywatelskiej, bo zgłoszenia dokonała osoba, która przypuszczała, że doszło do próby dewastacji nekropolii.
– „To dobry znak, to znaczy, że ludzie nie są tak obojętni jak przed laty. I nie pozwalają na dewastację cmentarzy” – mówił profesor Hüttenmeister.
Warto wspomnieć, że pan profesor dzień wcześniej, 17 stycznia w Skwierzyńskim Ośrodku Kultury podczas sesji popularno-naukowej wygłosił wykład, pt. „Żydzi w Skwierzynie”.
Wprowadzenia do wystawy dokonały panie dr Magdalena Abraham-Diefenbach z Uniwersytetu Europejskiego Viadrina z Frankrurtu nad Odrą oraz Magdalena Gębala z Niemieckiego Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej z Poczdamu.
Zwiedzaniu ekspozycji towarzyszyła degustacja potraw kuchni izraelskiej i żydowskiej, które przygotowała Irena Kirmiel.
Ponad trzygodzinne spotkanie i otwarcie wystawy odbyło się pod Patronatem Starosty Międzyrzeckiego Agnieszki Olender.
WIDEO
Pełne relacje z wykładów poprzedzających otwarcie wystawy oraz koncert Aleksandry Idkowskiej zaprezentujemy w oddzielnych materiałach filmowych w późniejszym czasie, po ich opracowaniu.
FOTORELACJA
kliknij na zdjęciu aby powiększyć /zdjęcia: Kazimierz Czułup/
O ekspozycji
Ekspozycja składa się z 20 jednostronnych, wolno stojących tablic o rozmiarze 1 m szerokości i 2 m wysokości. Ma na celu prezentację historii Żydów w regionie nadodrzańskim od jej początków do współczesności. Na terenach, które przed II wojną światową należały częściowo do Pomorza, brandenburskiej Nowej Marchii i Śląska, a od 1945 roku tworzą Ziemie Zachodnie Polski, już od średniowiecza mieszkali Żydzi napływający na te tereny ze Wschodu i z Zachodu.
Przez stulecia Nadodrze stało się obszarem przenikania się różnych kultur, które się wzajemnie ubogacały. Najpóźniej od XIX wieku doprowadziło to do wyjątkowego kulturalnego i gospodarczego rozkwitu, czego wyrazem był rozwój miast położonych nad Odrą, które w wielu przypadkach stały się w poszczególnych regionach centrami sztuki, nauki i gospodarki. Jednocześnie ścieranie się ze sobą różnych form judaizmu, reformowanego z ortodoksyjnym, prowadziło do konfliktów wewnątrz społeczności żydowskiej.
Rozwój koncepcji narodowych od połowy XIX wieku prowadził z kolei do konfliktów na tym tle. Prześladowania i zagłada europejskich Żydów przez nazistów zniszczyła ostatecznie niemiecko-żydowską symbiozę kulturową.
Niemieckie Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej zajmuje się różnymi aspektami historii tych regionów Europy Środkowej i Wschodniej, które wcześniej zamieszkiwali bądź dzisiaj jeszcze zamieszkują Niemcy. W atmosferze dialogu i współpracy z partnerami z Europy Środkowej i Wschodniej Forum organizuje wystawy i imprezy kulturalne. W serii Poczdamska Biblioteka Europy Środkowej i Wschodniej wydawane są książki popularnonaukowe, albumy i przewodniki.
Wystawa „Z biegiem rzeki – Dzieje Żydów nad Odrą” powstała w ramach projektu Niemieckiego Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej w Poczdamie ze środków Pełnomocniczki Rządu Federalnego Niemiec ds. Kultury i Mediów.
Wystawa zostanie zaprezentowana w międzyrzeckim Muzeum dzięki dotacji referentki do spraw kultury Pomorza i Wschodniej Brandenburgii ze środków Pełnomocniczki Rządu Federalnego Niemiec ds. Kultury i Mediów. Program towarzyszący wystawie realizuje Instytut Historii Stosowanej we współpracy z Katedrą Ochrony Zabytków oraz Katedrą ds. Kultury i Historii Europy Środkowej i Wschodniej Uniwersytetu Europejskiego Viadrina ze środków Brandenburskiej Centrali Kształcenia Politycznego.
Czytaj także:
Historia Środkowego Nadodrza
Wystawa o dziejach Żydów nad Odrą
ŚLADY HISTORII – wystawa
Pomniki Historii
Synagoga w Międzyrzeczu
IZRAELSKA NOC MUZEÓW W MIĘDZYRZECZU
Wykład Bohdana Halczaka, pt. „Łemkowie na Ziemi Międzyrzeckiej”
Spotkanie z Kulturą Żydowską
Koncert Aleksandry Idkowskiej
