Dwie koncepcje rewitalizacji Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu

W dniu 19 września 2017 roku odbyło się w Ratuszu spotkanie poświęcone koncepcjom rewitalizacji Rynku i Starego Miasta oraz zagospodarowania terenów zielonych w Międzyrzeczu.

DYSKUSJA

Spotkanie rozpoczął radny Krzysztof Kochan – przewodniczący Komisji Inwestycji Budownictwa i Mienia Komunalnego. Po przywitaniu przybyłych przekazał głos radnemu Leszkowi Kołodziejczakowi inicjatorowi jednej z koncepcji rewitalizacji Starego Miasta i organizatorowi spotkania. Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu
W trakcie wprowadzenia do tematu spotkania pan Kołodziejczak podkreślił, że jest Międzyrzeczaninem od dziesiątego roku życia, czyli z miastem jest związany od ponad sześćdziesięciu lat. Kontynuując powiedział:
– „Zawsze zastanawiałem się, dlaczego historyczne centrum Międzyrzecza wygląda tak jak wygląda. Międzyrzecz został zniszczony w trakcie wojny, ale nie w wyniku działań wojennych, ale w wyniku podpaleń i całe kwartały miasta zostały spalone. Ja przyjechałem tutaj mając dziesięć lat i nie widziałem już tych murów. One zostały rozebrane. Mówiono wtedy, że cegły z tych budynków zostały zawiezione do Warszawy na odbudowę naszej stolicy, ale doskonale pamiętam, że rosły chwasty, trawa i pasły się kozy i ten widok był przygnębiający.
Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Nastały lata sześćdziesiąte, siedemdziesiąte i zaczęły powstawać w Międzyrzeczu pawilony, zabudowa pawilonowa z elementów drewnopochodnych. Mówiono wówczas, że to jest w perspektywie tylko 10 – 15, góra 20 lat. Te budynki są do dzisiaj, funkcjonują i są użytkowane. Myślę przede wszystkim o otoczeniu Poczty Polskiej. Naprzeciwko poczty był okazały budynek z czerwonej cegły, taki jak budynek Sądu Rejonowego – został rozebrany. Koło Kasyna jest pawilon. Koło byłego kasyna, między pocztą, a kasynem był budynek, była szkoła, też zostały rozebrane. W centrum miasta kolejne budynki zostały rozebrane i są pawilony.
Czy to jest ładne? Nie sądzę, to szpeci miasto”.

W dalszej części wprowadzenia radny Kołodziejczak przypomniał historię ścisłego rynku, bezpośredniego otoczenia tego szczególnego dla miasta miejsca.

–„W miejscu wokół ratusza, gdzie te kozy się pasły, z biegiem lat przywieziono ziemię, Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu posiano trawniki, posadzono drzewa. Nazwano przez jakąś taką tradycję, to miejsce Plantami. Proszę Państwa, ta nazwa nie jest adekwatna do tego miejsca. Sięgając do Słownika Języka Polskiego, czy wystarczy wejść do internetu, to wiemy, że Planty powstawały w miejscu rozebranych murów obronnych miasta, względnie dawnych fos. Więc nie są to Planty, to jest po prostu błąd. To się powinno nazywać – tereny zielone wokół ratusza – nic więcej. Żadne Planty”. – mówił pan Kołodziejczak.

Pan Kołodziejczak wspomniał o swoich doświadczeniach z podróży po Polsce i obserwacji różnych miast i miasteczek, a także o dokonanych porównaniach z naszym Międzyrzeczem. Na podstawie swoich obserwacji stwierdził, że takiej sytuacji, jaka jest w Międzyrzeczu nie dostrzegł nigdzie. Podkreślił, że w naszym mieście historyczna zabudowa od siedemdziesięciu dwóch lat jest terenem zielonym, a generalnie powinna wyglądać zupełnie inaczej.

Następnie o zabranie głosu poproszony został architekt Krzysztof Fiałka, autor koncepcji rewitalizacji Starego Miasta w Międzyrzeczu.
Podczas swojego wystąpienia pan Fiałka podkreślił potrzebę odbudowy historycznej części miasta. Wspomniał o tym jak rodziła się wizja i koncepcja projektu i o tym jak można odbudować tę część miasta. Poruszył także kwestie związane z organizacją ruchu i koniecznością wyprowadzenia z Rynku ruchu kołowego w ramach ciągu drogi wojewódzkiej nr 137. Zadał także uczestnikom spotkania pytanie – „Czego brakuje w naszym mieście?”
Zwrócił uwagę na to, że turyści zazwyczaj zaczynają poznawać Międzyrzecz od Starego Miasta i Rynku, jako swoistych wizytówek miasta. Wytknął fakt, że w obecnej chwili w obrębie Rynku brak jest jakichkolwiek usług nastawionych na obsługę ruchu turystycznego. Przypomniał, że koncepcja odbudowy międzyrzeckiego Rynku nie jest sprawą nową, że stworzono po wojnie plany odbudowy Starego Miasta, które nigdy nie zostały zrealizowane i że może warto do tych rozwiązań powrócić.
Kończąc zaznaczył, że koncepcja rewitalizacji zaprezentowana została mieszkańcom na kilkunastu planszach wystawionych w pierwszej połowie roku w Muzeum Ziemi

Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Międzyrzeckiej, w Ratuszu i holu MOK. Mają one być z założenia tylko pretekstem do dyskusji nad poruszonym tematem.
– „To wszystko nie musi być tak jak na prezentowanych rysunkach, to tylko propozycje i pretekst do dyskusji.” – mówił pan Fiałka.

Głos zabrała zastępca burmistrza pani Agnieszka Śnieg. Na wstępie swojego wystąpienia przypomniała, że gmina po złożeniu do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej projektu na zagospodarowanie i rozwój zieleni miejskiej, po długotrwałych staraniach otrzymała dofinansowanie rzędu 85 % – to jest 4 641 884,25 zł na realizację projektu rewitalizacji terenów zielonych.
Projekt „Rozwój i zagospodarowanie zieleni miejskiej i terenów rekreacyjnych w Międzyrzeczu”, który ma na celu upiększenie i zwiększenie obszarów zielonych oraz budowę niezbędnej infrastruktury, w tym ścieżek.
Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Pani Agnieszka Śnieg przypomniała, że wspomniany projekt obejmuje aż 11 miejsc w całym mieście, w tym teren łąki kolejowej.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że zakres projektu obejmuje następujące obszary:
Zadanie 1: Rozwój zieleni – park przy ul. Stoczniowców Gdańskich;
Zadanie 2: Rozwój zieleni – Ogródek Jordanowski i Skwery wzdłuż ul. Staszica;
Zadanie 3: Rozwój zieleni – promenada nad Obrą;
Zadanie 4: Rozwój zieleni – Bulwar Jana Pawła II;
Zadanie 5: Rozwój zieleni – skwer „Kaczy Dołek”;
Zadanie 6: Rozwój zieleni – tereny zieleni przy ul. Podzamcze;
Zadanie 7: Rozwój zieleni – tereny zieleni „Łąka kolejowa”;
Zadanie 8: Rozwój zieleni – teren zieleni przy ul. Pięciu Świętych Braci Międzyrzeckich
Zadanie 9: Rozwój zieleni – skwer przy ulicy Jacka Malczewskiego;
Zadanie 10: Rozwój zieleni – teren zieleni przy dawnym folwarku;
Zadanie 11: Rozwój zieleni – Planty w Międzyrzeczu.

Proces rewitalizacji będzie trwał 2 lata, a pierwsze prace w założeniu powinny się rozpocząć już w 2018 r.

Kończąc wystąpienie pani Agnieszka Śnieg przedstawiła Panie Elżbietę Szopińską i Annę Lisowską, które przygotowywały koncepcję do projektu.

Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Ogólny zarys projektu przybliżyła uczestnikom spotkania pani Elżbieta Szopińska, doktor nauk biologicznych, dendrolog i architekt krajobrazu.
– „W nawiązaniu do Panów wypowiedzi, możemy uznać, że jesteśmy zgodni w stwierdzeniu że RYNEK każdego miasta jest jego „sercem”.

Tu również stawiamy wspólną tezę, że są to najbardziej reprezentacyjne strefy miasta. Istotną cechą każdego centrum miasta, z uwagi na położenie, funkcje ….. powinna być, więc wysoka, jakość przestrzeni i jej estetyka.
I tu pojawia się pytanie:
Jakie elementy zagospodarowania miasta decydują o wysokiej jakości przestrzeni?
(szczególnie w sercu miasta)
Czy obiekty kubaturowe (zabudowa) ?
Czy zieleń, detale architektoniczne …. inne.

Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu W przypadku podejmowania decyzji o formach zagospodarowania Rynku w Międzyrzeczu, należy zadać sobie podstawowe pytanie, Jakie funkcje ma pełnić Rynek teraz i w przyszłości ? Komu ma służyć ?
– czy mieszkańcom – jako miejsce spotkań, organizacji imprez
(np. jarmarków świątecznych, sylwestra ..), miejsce wypoczynku,
– czy wybranym jednostkom, potencjalnym właścicielom zabudowy?

Pomimo uwzględnienia niezwykłych walorów dawnych, historycznych zespołów architektonicznych, które budowane były na przestrzeni wieków, musimy pamiętać, że koniec XIX – wieku, to okres rozwoju dziedziny nauki związanej z „kształtowaniem terenów zieleni miejskiej”.
Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Ciasna, gęsta i zwarta zabudowa miast, silnie ocienione wnętrza kamienic, tworzyły nieprzyjazne i wręcz niezdrowe środowisko życia dla mieszkańców. Warto wspomnieć tu również o idei rozwoju „miast ogrodów” – obecnie, najdroższych obszarów miast, ich charakterystyczną cechą była wysoka jakość przestrzeni, którą poza architekturą tworzyła przede wszystkim zieleń”.

Kontynuując swoje wystąpienie pani dr Szopińska poruszyła bardzo istotne, a wydaje mi się pomijane przez uczestników spotkania aspekty.

– „I na koniec ważny aspekt środowiskowy, klimatyczny, związany z problemami miast XXI wieku – zanieczyszczenie powietrza, zapylenie – to niewidzialne i niebezpieczne dla zdrowia człowieka czynniki środowiska miejskiego, szczególnie silnie zabudowanego. Zjawisko tzw. Miejskiej Wyspy Ciepła jest szeroko opisywane w fachowej literaturze. Jednym z podstawowych narzędzi przeciwdziałania temu zjawisku jest zwiększanie powierzchni biologicznie czynnej, rozumianej jako zwiększanie obszarów pokrytych przez zieleń, kształtowanie otwartych przestrzeni (umożliwiających wentylację zabudowanych przestrzeni), – szczególnie w centrach historycznych miast.

Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Konkurs: „Poprawa, jakości środowiska” jest odpowiedzią na problemy środowiskowe miast i miasteczek w Polsce ich zanieczyszczenia. Wsparcie finansowe zwiększania powierzchni biologicznie czynnej jest odpowiedzią na problemy rozpatrywane również w skali globalnej – m.in. na skutek ocieplenia klimatu.

W procesie projektowania przestrzeni obowiązkiem projektanta jest rozpoznanie miejsca pod kątem: aktualnego stanu zagospodarowania, występujących w terenie form przestrzennych, ich stanu zachowania (techniczny), dostępności terenu, chłonności terenu itp. Istotną częścią tego procesu jest określenie istniejących uwarunkowań przestrzennych, kompozycyjnych, w odniesieniu nie tylko do projektowanego miejsca, ale i jego otoczenia.
Podstawowym materiałem wyjściowym do formułowania wniosków w zakresie
przeznaczenia terenu (poza w/w analizami) są obowiązujące akty
prawne, tj. Studium uwarunkowań … MPZP, jeśli jest.
Zgodność proponowanych w dokumentacji rozwiązań projektowych dotyczących zagospodarowania terenu jest jednym z istotnych kryteriów oceny wniosków składanych o dofinansowanie. W tym konkretnym przypadku – Rynku w Międzyrzeczu – to kryterium zostało spełnione !!!!

Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Kończąc swoje wystąpienie pani dr Szopińska zwróciła się z pytaniem do uczestników spotkania.

– „Na zakończenie każdy mieszkaniec sam zada sobie pytanie, jaka wizja miejsca – RYNKU – w obecnych czasach i uwarunkowaniach będzie dla niego przyjazna?
1) zabudowana, z estetyczną elewacją, jednak pozbawiona słońca i zieleni… ?
czy
2) otwarta, nasłoneczniona, zazieleniona …. z ulubioną ławeczką … ? „

Pani Agnieszka Śnieg podkreśliła w trakcie dyskusji to, że Urząd Miejski przygotowując dwie koncepcje chciał w swojej intencji stworzyć warunki pozwalające mieszkańcom na dokonanie wyboru. Ze wspomnianymi koncepcjami została wcześniej zapoznana Rada Miejska i w kolejnym etapie Radni w drodze głosowania dokonali wyboru.

W trakcie dyskusji postulowano, aby miasto otworzyło się na tereny położone nad rzeką Obra, która praktycznie przebiega przez całe miasto i nad którą już istnieją tereny zielone, które należy tylko zagospodarować i połączyć ciągami komunikacyjnymi, pieszo-rowerowymi.

Natomiast zwolennicy zagęszczenia zabudowy w centrum miasta przytaczali, jako przykłady miasta: Poznań, Wolsztyn i Rynek w pobliskim Świebodzinie. Argumentowali, że w tak odbudowanym międzyrzeckim Rynku rozkwitnie przedsiębiorczość i rozwiną się usługi ukierunkowane na obsługę turystów.

Pani Katarzyna Szadkowska przypomniała zebranym, że uzyskanie tak korzystnego dla gminy dofinansowania na wspomniane w projekcie 11 zadań było obwarowane szczegółowymi warunkami i obostrzeniami, które należało spełnić.
– „Dofinansowanie otrzymaliśmy na 11 obiektów, na jedenaście parków w Rewitalizacja Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu Międzyrzeczu. Elementy, na które mogliśmy wnioskować o środki musiały spełniać warunek taki, że muszą znajdować się w granicach administracyjnych miasta, nie poza terenem miejskim. Musieliśmy wybrać określoną powierzchnię terenów objętych tym projektem, gdyż za to były przyznawane konkretne punkty. Kryterium była, między innymi powierzchnia biologicznie czynna – to był warunek uzyskania dofinansowania. Im większa powierzchnia objęta projektem, tym więcej punktów i tym samym projekt miał większe szanse na uzyskanie dofinansowania.” – powiedziała pani Katarzyna Szadkowska.

 Należy w tym miejscu dodać, że wszystkie tereny ujęte w projekcie przygotowanym przez urzędników z Ratusza wcześniej poddane były pod dyskusję. Radni podczas posiedzenia rady miejskiej dokonali analizy i ostatecznych ustaleń. W wyniku głosowania przyjęto uchwałę, która w efekcie umożliwiła burmistrzowi złożenie wniosku o dofinansowanie.

 Pani Szadkowska podkreśliła fakt, że na obecnym etapie zaawansowania projektu każda zmiana koncepcji, w tym wykluczenie jednego z jedenastu zadań musi być poprzedzone uzyskaniem zgody od Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Poinformowała także wszystkich o tym, że ewentualne wyłączenie z projektu terenu Plantów w przypadku decyzji odbudowy kamienic na tym terenie może w efekcie skutkować utratą uzyskanego już dofinansowania.
W tym momencie padł z sali zarzut w stronę urzędników, że jest to szantaż.

Dyskusja, ujmując delikatnie stała się w tym momencie bardzo dynamiczna i dały o sobie znać emocje, których raczej podczas rozpatrywania tak poważnego tematu nie powinno być.

Uchwala Rady Miejskiej w Międzyrzeczu z dn. 24 czerwca 2014 roku W trakcie dyskusji jeden z mieszkańców miasta przypomniał, że wiele spraw dotyczących kształtu miasta i jego kierunków zostało określonych w „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Międzyrzecz” będącego załącznikiem nr1 do Uchwały Nr XLIII/380/14 Rady Miejskiej w Międzyrzeczu z dnia 24 czerwca 2014 roku.

Uchwała Rady Miejskiej z dn. 24 czerwca 2014 roku [PDF 86,8 KB]

„Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy
Międzyrzecz” – ZAŁĄCZNIK do Uchwały Rady Miejskiej z dn. 24 czerwca 2014 roku [PDF 29,5MB]

W dokumencie, na stronie 154 czytamy, między innymi o tym, że:
„W mieście Międzyrzecz szczególny nacisk należy położyć na rozwój terenów zielonych. Obecnie tereny zieleni w mieście są zlokalizowane nierównomiernie, często bez powiązania z funkcją mieszkaniową i usługową. W wielu strefach osiedlowych brak jest ogólnodostępnych parków i skwerów. W mieście powinna zwiększyć się liczba kompleksów zieleni, szczególnie w strefach najintensywniejszej zabudowy mieszkaniowej. Należałoby również dążyć do połączenia terenów zieleni w jeden system, umożliwiający swobodne przenikanie się flory i fauny.”

Dalej na stronie 177 czytamy:
„W kilkuletniej perspektywie postuluje się opracowanie koncepcji ograniczenia uciążliwości komunikacyjnej na terenie centrum miasta Międzyrzecz, polegającego na ograniczeniu ruchu pojazdów na tym obszarze oraz przekształceniu niektórych ciągów komunikacyjnych w ciągi piesze. Postulowane opracowanie powinno być poprzedzone szczegółową analizą powiązań komunikacyjnych w aspekcie lokalnym oraz ponadlokalnym, a także uwzględniać zastępcze powiązania komunikacyjne. Z uwagi na specyfikę funkcjonującego obecnie układu komunikacyjnego wdrożenie koncepcji ograniczania uciążliwości komunikacyjnej na terenie centrum miasta wydaje się możliwe po realizacji południowo-zachodniej obwodnicy miasta.”

Na marginesie warto tu zauważyć fakt, że wspomniana obwodnica już od pewnego czasu stała się faktem, niestety nie widać działań wspomnianych w powyższym cytacie.

 Biorąc pod uwagę datę i skalę rozpatrywanej problematyki w „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Międzyrzecz” można śmiało powiedzieć, że problem, nad którym obecnie debatowano w Ratuszu został już rozpatrzony w 2014 roku.
Takich opracowań i analiz nie przygotowuje się co roku, bo to także kosztuje i to niemałe pieniądze, które trzeba przecież wydać z kasy miejskiej.
Przyjęte kierunki rozwoju miasta zostały przyjęte Uchwałą Rady Miejskiej i nie pozostaje nic innego jak tylko je realizować.

 Zaprezentowany podczas spotkania projekt, przewidujący rewitalizację terenów zielonych w 11 miejscach miasta wręcz idealnie wpisuje się w nakreślone w „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Międzyrzecz” kierunki rozwoju miasta. Teraz tylko należałoby uzyskane dofinansowanie we właściwy sposób zagospodarować i tak przeprowadzić inwestycje, żeby potem nie trzeba było się wstydzić tego, co w ramach wspomnianego projektu powstanie.

Koncepcje rozwoju miasta nie mogą być zmieniane niemal z dnia na dzień. To jest obszar planowania obejmujący niemal całe dekady. Tu potrzebna jest determinacja i konsekwencja w realizowaniu przyjętych kierunków, oczywiście dzielonych na etapy, choćby ze względu na realia finansowania i możliwości gminy.

 Bez wątpienia w przeszłości popełniano wiele błędów i było wiele niekonsekwencji. Skutki czego mamy możliwość obserwować obecnie. Niemniej warto zauważyć, że dokonujemy oceny z dzisiejszego punktu widzenia, co nie jest tak naprawdę wielką sztuką. Kryterium czasu jest tu wydaje mi się istotne. Ludziom żyjącym po wojnie i w późniejszych czasach zapewne wydawało się, że podejmują optymalne decyzje. Tak jak nam obecnie się wydaje, że pozjadaliśmy wszystkie rozumy, a każde podjęte działanie jest właściwe i najlepsze.
Spokojnie, pokolenia Międzyrzeczan, które za kilkadziesiąt lat będą żyły w Międzyrzeczu bez wątpienia także ocenią starania żyjących obecnie. Warto o tym pamiętać 🙂

 Fakt oddania do użytku obwodnicy Międzyrzecza i wyprowadzenia drogi krajowej S3 z miasta otwiera aktualnie nowe możliwości. Spełniony został jeden z warunków umożliwiających wyprowadzenie ruchu kołowego ze ścisłego centrum miasta.
Aktualnie należałoby wzmóc starania o to, żeby wyprowadzić z miasta drogę wojewódzką nr 137. A kiedy już się to uda, to powstaną dopiero wtedy warunki do ponownej dyskusji na temat przyszłości i sposobu zagospodarowania Rynku i Starego Miasta w Międzyrzeczu.