U progu lata zachodnia Europa przechodzi w tym roku przez pierwszą falę upałów, wyjątkowo intensywną i wczesną. Falę tego afrykańskiego gorąca mieliśmy okazję doświadczyć także w Polsce podczas minionego weekendu. Według klimatologów w związku z kryzysem klimatycznym fale upałów czekają nas coraz częściej, będą dłuższe i bardziej dotkliwe.
Tegoroczna wiosna, finiszując uraczyła nas afrykańskimi upałami. Szczególnie dotkliwe upały odnotowano na pograniczu polsko-niemieckim.
Fala upałów objęła przede wszystkim zachodnią Europę. W hiszpańskiej Andaluzji pogotowie ratunkowe wezwało mieszkańców do częstego picia wody oraz unikania napojów słodkich i alkoholu, które sprzyjają odwodnieniu. We Francji odnotowano rekordową temperaturę wynoszącą prawie 43 stopnie Celsjusza w cieniu!
Taka aura niesie ze sobą ryzyko poparzenia skóry, wyczerpania słonecznego, a nawet udaru słonecznego. Wychodząc z domu w takie upały pamiętajmy o zachowaniu zdrowego rozsądku, bo profilaktyka jest najważniejsza, szczególnie jeśli chodzi o osoby starsze i z niewydolnością krążeniową.
Pamiętajmy także o naszych zwierzakach, bo im, szczególnie tym mocno obdarzonym futrem upały doskwierają szczególnie mocno. Nie zmuszajmy ich do przebywania w miejscach nasłonecznionych, a przede wszystkim nie zostawiajmy ich w samochodach!
Zadbajmy także o to, żeby nasze zwierzaki miały dostęp do wody.
Po krótkim ochłodzeniu wraz z nadejściem kalendarzowego lata musimy się liczyć z tym, że upały powrócą i będziemy się z nimi zmagać przez, co najmniej dwa miesiące. Słoneczna pogoda niewątpliwie zachęca do wypoczynku i relaksu na świeżym powietrzu, ale należy także pamiętać o zagrożeniach z tym związanych.
Jednym z nich jest udar słoneczny, zwany też udarem cieplnym lub porażeniem słonecznym, to skutek przegrzania organizmu, które powstaje po bezpośrednim nasłonecznieniu karku i głowy. Promienie słoneczne działające na nieosłoniętą skórę mogą doprowadzić do przekrwienia opon mózgowych i mózgu.
Aby uniknąć wystąpienia udaru słonecznego należy nosić nakrycie głowy i nawadniać organizm.
W przypadku wystąpienia udaru słonecznego kluczowa jest pierwsza pomoc.
Skutkami udaru słonecznego może być wiele problemów zdrowotnych, a nawet śpiączka i śmierć.
Na porażenie słoneczne narażone są zwłaszcza dzieci, seniorzy i osoby wykonujące wysiłek fizyczny w upalne dni.
Przegrzanie słoneczne to ostrzeżenie przed możliwością wystąpienia udaru cieplnego.
Udar słoneczny – objawy
Objawy udaru słonecznego nie zawsze mogą być rozpoznane jako porażenie słoneczne, gdyż wiele dorosłych osób zmaga się z podobnymi przypadłościami w innych okolicznościach, nawet na co dzień. Do głównych objawów udaru słonecznego należą:
- bóle i zawroty głowy i/lub karku,
- kurcze mięśni brzucha lub kończyn,
- dreszcze, uczucie zimna jak podczas gorączki,
- zaczerwienienie skóry,
- osłabienie, niepokój,
- przyspieszone tętno,
- nudności i wymioty,
- gorączka (temperatura ciała powyżej 39 st. Celsjusza).
Przyczyną wystąpienia udaru słonecznego jest przede wszystkim długotrwałe przebywanie na słońcu bez nakrycia głowy, zwłaszcza w godzinach okołopołudniowych (między 11.00 a 15.00). Pośrednimi przyczynami porażenia słonecznego mogą być:
- wysiłek fizyczny,
- odwodnienie organizmu,
- wysoka wilgotność powietrza,
- wysoka temperatura powietrza w nocy uniemożliwiająca ochłodzenie organizmu
Skutki udaru słonecznego
Bardzo ważną rolę pełni szybkie rozpoznanie i pierwsza pomoc przy udarze cieplnym. Poza wezwaniem pogotowia, należy jak najszybciej ochronić poszkodowanego przed dalszą ekspozycją na słońce oraz postarać się schłodzić jego ciało. W tym celu należy w miarę możliwości rozluźnić lub zdjąć ubranie, robić wilgotne, chłodne okłady na szyję, głowę i klatkę piersiową i podawać schłodzone płyny.
Sprawne i właściwe udzielenie pomocy podczas wystąpienia porażenia słonecznego może uratować komuś życie. Skutkami przegrzania organizmu może być:
- niewydolność nerek,
- niedokrwistość,
- niewydolność oddechowa,
- niewydolność wątroby,
- zaburzenia neurologiczne,
- śpiączka,
- zawał serca,
- śmierć.
Śmiertelność pełnoobjawowego udaru słonecznego wynosi średnio 40 proc., a najbardziej na nią narażone są osoby otyłe.
Udar słoneczny u dziecka
Dzieci nie posiadają wykształconego w pełni mechanizmu termoregulacji organizmu, dlatego bardziej niż dorośli są narażone na udar cieplny. Objawy udaru słonecznego u dzieci są bardzo podobne, jak u osób dorosłych, jednak dodatkowo może wystąpić biegunka czy skąpomocz. W przypadku podejrzenia wystąpienia porażenia cieplnego u najmłodszych należy:
- przenieść dziecko do zacienionego, chłodnego pomieszczenia, najlepiej klimatyzowanego,
- ułożyć w bezpiecznej pozycji i zdjąć ubranie,
- schładzać nawilżonymi ręcznikami głowę, kark i klatkę piersiową do czasu, aż ciepłota ciała spadnie poniżej 39 st. Celsjusza,
- dostarczyć mu płynów (najlepsza będzie woda z odrobiną soli),
- masować ręce i nogi w celu wyregulowania krążenia.
Jeśli dziecko zaczyna tracić przytomność, należy jak najszybciej wezwać pogotowie.
W przypadku wystąpienia udaru słonecznego, zarówno u dzieci, jak i dorosłych, najważniejsze jest zachowanie spokoju i racjonalne postępowanie. Schładzania organizmu nie należy wykonywać gwałtownie – dla przykładu: włożenie dziecka do baseniku lub wanny z lodem może bardziej zaszkodzić niż pomóc.
Udar słoneczny – zapobieganie
Profilaktyka jest bardzo istotna, szczególnie w okresie wakacyjnym, gdy całe dnie spędza się na plaży lub przy basenie. Aby uniknąć udaru słonecznego, powinno się:
- nawadniać organizm, – unikać nadmiernego wysiłku fizycznego,
- unikać przebywania w nasłonecznionych miejscach, zwłaszcza w godzinach południowych,
- nosić lekkie, przewiewne ubranie, najlepiej w jasnej kolorystyce,
- obowiązkowo nosić nakrycie głowy – kapelusza, czapkę z daszkiem, chustę,
- nie spożywać alkoholu.
Udar słoneczny – leczenie
Choć kluczowa jest pierwsza pomoc przy udarze słonecznym, to może zdarzyć się tak, że osoba, która go doznała i tak trafi do szpitala. Dzieje się tak z różnych przyczyn, do których głównie należą: zbyt późne rozpoznanie porażenia słonecznego, nieumiejętne bądź bezskuteczne schładzanie organizmu, czy też współistniejące choroby, które uniemożliwiają termoregulację organizmu. Gdy pacjent trafia do szpitala po wystąpieniu udaru cieplnego, jego organizm schładzany jest na dwa sposoby.
Zewnętrzne schładzanie organizmu przy pomocy:
– umieszczenia pacjenta w łaźni lodowej, – przykrycia pacjenta kocem chłodzącym, – odparowywaniem, czyli natryskiwanie mgiełką zimnej wody, która przyspiesza parowanie, a co za tym idzie odbiera nadmiar ciepła z organizmu.
Wewnętrzne metody schładzania organizmu:
- płukanie zimną wodą żołądka, pęcherza moczowego i odbytnicy, –
- stosowane w ekstremalnych przypadkach płukanie klatki piersiowej i otrzewnej,
- zastosowanie krążenia pozaustrojowego.
Przegrzanie słoneczne a udar cieplny
Przegrzanie słoneczne, zwane również osłabieniem cieplnym to sygnał ostrzegawczy organizmu przed możliwością wystąpienia udaru słonecznego. Organizm alarmuje, że jest przegrzany poprzez tzw. kurcze cieplne, czyli kurcze brzucha i kończyn, a także poprzez ból i zawroty głowy, ogólne osłabienie i nudności. Te oznaki świadczą, że należy jak najszybciej zejść ze słońca i nawodnić organizm. Na przegrzanie słoneczne narażone są szczególnie osoby wykonujące pracę fizyczną na powietrzu, nawet jeśli nie robią tego cały czas w zasięgu słońca.
Najbardziej zauważalną różnicą między objawami udaru słonecznego a osłabienia cieplnego jest reakcja skórna. W przypadku przegrzania słonecznego skóra staje się blada, spocona i chłodna, natomiast podczas udaru jest gorąca i zaczerwieniona.
