Z cyklu:
Cukrzyca – jedna z najpoważniejszych chorób współczesnego świata. W Polsce choruje na nią ponad 3 mln osób a liczba chorych wciąż rośnie. W 2000 r. na świecie żyło 171 ml osób chorych na cukrzycę a szacuje się, że za 15 lat liczba ta sięgnie do 380 mln.
Cukrzycę interpretuje się jako przewlekłą hiperglikemię, czy podwyższony poziom glukozy we krwi, spowodowaną względnym lub bezwzględnym niedoborem insuliny.
Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego cukrzycę diagnozuje się wówczas gdy:
glikemia na czczo w dwóch pomiarach wynosi ≥126 mg/dl
glikemia przygodna (w dowolnej porze dnia oraz niezależnie od pory spożycia ostatniego posiłku) wynosi ≥ 200 mg/dl
glikemia w 120 minucie w doustnym teście obciążenia 75 g glukozy wynosi ≥ 200 mg/dl
Wyróżnia się 3 główne postacie cukrzycy, tj.:
- Cukrzyca typu 1 (8-10% chorych):
ujawnia się najczęściej w dzieciństwie
przyczyną choroby jest proces autoimmunizacyjny, czyli obecność przeciwciał, które uszkadzają lub niszczą komórki trzustki prowadząc tym samym do niemożności wydzielania insuliny przez komórki β trzustki
do typowych objawów zalicza się: wielomocz, wzmożone pragnienie, utrata masy ciała mimo wzmożonego apetytu, ogólne osłabienie
2. Cukrzyca typu 2 (ok.90% chorych):
ujawnia się w wieku dojrzałym, rozwija się powoli a jej częstość wzrasta wraz z wiekiem
jest wynikiem upośledzonego wydzielania insuliny i spadku wrażliwości tkanek obwodowych na ten hormon
przyczyną choroby jest przede wszystkim nadwaga, otyłość i brak aktywności fizycznej.
Czynniki te zwiększają ryzyko wystąpienia choroby, podobnie jak wstępowanie cukrzycy w rodzinie, stwierdzone nadciśnienie tętnicze, choroby układu sercowo-naczyniowego, hiperlipidemia, zespół policystycznych jajników, przebyta cukrzyca ciążowa, urodzenie dziecka o masie ciała ≥ 4 kg
do typowych objawów zalicza się: nadmierne pragnienie, wielomocz, paradontoza, grzybice skóry i błon śluzowych, zaburzenia widzenia, retinopatia, zespół stopy cukrzycowej
3. Cukrzyca ciężarnych (dotyczy ok. 1-6% ciężarnych)
Charakteryzuje się zaburzoną tolerancją glukozy na skutek wzmożonego wydzielania podczas ciąży hormonów (tj. progesteron, kortyzol, prolaktyna, estrogeny) o działaniu diabetogennym czyli cukrzycorodnym. Zwiększone wydzielanie tych hormonów ogranicza działanie insuliny, co predysponuje do rozwoju insulinooporności i upośledzonej tolerancji glukozy.
ZALECENIA ŻYWIENIOWE
Głównym celem leczenia dietetycznego jest uzyskanie i utrzymanie pożądanej masy ciała, prawidłowego stężenie glukozy i lipidów w surowicy krwi i optymalnego ciśnienia tętniczego a tym samym obniżenia ryzyka wystąpienia powikłań cukrzycy oraz chorób układu krążenia.
Do podstawowych zaleceń żywieniowych można zaliczyć:
- Indywidualne dopasowana i zbilansowana dieta, która poprzez odpowiedni dobór produktów spożywczych pokrywa zapotrzebowanie na wszystkie składniki odżywcze potrzebne dla organizmu a tym samym warunkuje redukcję lub utrzymanie prawidłowej masy ciała.
- Udział węglowodanów w diecie ustalany jest indywidualnie w zależności od aktywności fizycznej i stopnia zaburzeń poziomu glukozy we krwi. Źródłem węglowodanów w diecie powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe, o niskim indeksie glikemicznym (< 55 IG) i dużej zawartości błonnika. Produkty o niskim IG to praktycznie wszystkie warzywa, szczególnie te świeże, bataty, rośliny strączkowe, owies, kasze gruboziarniste, brązowy ryż, pumpernikiel, makarony pełnoziarniste (al dente).
- Wystrzeganie się nadmiaru fruktozy czyli cukru owocowego (dzienne spożycie nie powinno przekraczać 50 g), słodkich napojów oraz produktów o wysokim IG tj. cukier, jasne pieczywo, napoje izotoniczne, soki, makarony długo gotowane, słodkie płatki śniadaniowe, musli z cukrem.
- Substancje słodzące (słodziki) mogą być stosowane w dawkach zalecanych przez producenta. Do najlepiej przebadanych i aktualnie zalecanych zamienników białego cukru można zaliczyć stewię, ksylitol (cukier brzozowy) i erytrytol.
- Źródłem białka w diecie powinno być chude mięso, częściowo odtłuszczone przetwory mleczne oraz ryby (również te tłuste z uwagi na zawartość kwasów Omega 3). Zaleca się częściowe zastępowanie białka zwierzęcego, białkiem roślinnym, którego źródłem są głównie rośliny strączkowe.
- Dostarczenie odpowiedniej ilości błonnika wraz z dietą, który wykazuje korzystny wpływ na poposiłkowy poziom glukozy we krwi. Dobowa podaż błonnika w diecie powinna wynosić 25-50g. Szczególnie zalecane są rozpuszczalne w wodzie frakcje błonnika pokarmowego (pektyny, beta-glukany), które znajdziemy m.in. w takich produktach jak: płatki owsiane, soczewica, jabłka, pomarańcze, gruszki, otręby owsiane, truskawki, orzechy, nasiona lnu, fasola, groch, ogórki i marchew.
- Ewentualne wyrównanie niedoborów mikroskładników (witamin i składników mineralnych) poprzez odpowiednio wdrożoną suplementację określoną na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Suplementacja witamin lub mikroelementów u osób, u których nie stwierdza się niedoborów jest niewskazana – wyjątek stanowi witamina D3 oraz kwas foliowy u kobiet ciężarnych.Witamina D3, której optymalne stężenie w surowicy powinno wynosić 40 ng/dl, ma istotne znaczenie w prewencji jak i postępowaniu terapeutycznym cukrzycy.
- Regularna aktywność fizyczna, mniej więcej 5x w tygodniu po ok. 30 minut. Wykazano, że wysiłek fizyczny ma korzystny wpływ na wrażliwość insulinową, kontrolę poziomu cukru we krwi, profil lipidowy, sprzyja redukcji masy ciała i poprawie nastroju.
- Właściwa ilość snu (7-9 h) i regeneracja, która bezpośrednio wpływa na zdrowie nadnerczy i system odpornościowy, co przekłada się na prawidłową regulację gospodarki węglowodanowej (wydzielanie glukozy i insuliny).
- Monitorowanie pracy jelit i funkcji przewodu pokarmowego z uwagi na często występujący u osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowo-lipidowej, brak równowagi bakteryjnej w jelicie i w razie konieczności wprowadzenie probiotykoterapii czyli doustnej suplementacji wyselekcjonowanymi szczepami bakterii, których zadaniem jest korzystne dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym.
- Wprowadzenie cynamonu do swojego menu. Wykazano, że codzienne spożycie 1g cynamonu (1/5 łyżeczki) poprawia wrażliwość insulinową.
- Ograniczenie do minimum spożycia alkoholu i soli kuchennej.
Nie istnieje jedna, uniwersalna dieta dla osób z cukrzycą, w każdym przypadku leczenie żywieniowe opiera się na indywidualnym podejściu, w którym uwzględnia się takie czynniki jak wiek, płeć, poziom aktywności fizycznej, status ekonomiczny, preferencje żywieniowe i kulturowe.
Badania potwierdzają, że prawidłowo przebiegająca redukcja masy ciała (czyt. zapewniająca utratę kilogramów z nadmiaru tkanki tłuszczowej a nie utratę masy mięśniowej), znacznie spowalnia postęp choroby i wystąpienie groźnych powikłań cukrzycy.
Każdy organizm cechuje pewna odmienność, z tego też względu nie zaleca się stosowania uniwersalnych diet ogólnodostępnych w gazetach czy Internecie. Warto skorzystać z pomocy specjalisty, który prowadzi praktykę indywidualną i skupi się personalnie na osobie i jej problemie.
