Położenie
Na Ziemi Lubuskiej, w centrum województwa, u ujścia Paklicy do Obry, przy głównej trasie krajowej S-3, pomiędzy Gorzowem Wielkopolskim a Zieloną Górą leży Międzyrzecz – 18 -tysięczne miasteczko, pamiętające czasy średniowiecza. (Według stanu na dzień 31 grudnia 2018 liczba ludności Międzyrzecza wynosiła: 18 099 tys.)[1]
Kilkanaście kilometrów dalej na południe ciągnie się zbudowany przez Niemców w latach 1935 – 1939 największy w Europie system umocnień fortyfikacji – zwany MRU – czyli Międzyrzecki Rejon Umocniony. Ten niezwykły obiekt architektury militarnej jest również największym w Europie zimowiskiem nietoperzy.
Ziemia Międzyrzecka
Gmina Międzyrzecz usytuowana jest w północno-zachodniej części Niziny Wielkopolskiej i zachodnich krańcach Bruzdy Zbąszyńskiej. Jej obszar wchodzi w skład tzw. Pojezierza Lubuskiego. Teren gminy położony jest na wysokości od 43,1 m n.p.m. (okolice wsi Gorzyca) do 137,6 m n.p.m. (okolice wsi Nietoperek).
Obecnie gmina Międzyrzecz liczy około 25 300 mieszkańców i jest jednym z najaktywniejszych, pod względem gospodarczym i turystycznym regionów w kraju. Gmina Międzyrzecz zajmuje powierzchnię 315 km2 i obejmuje swym zasięgiem miasto Międzyrzecz oraz 17 sołectw i 40 skupisk ludności.
W przeszłości Międzyrzecz był węzłem kolejowym, dziś pozostał jedynie węzłem drogowym, położonym na skrzyżowaniu drogi krajowej 3 i trasy S3 (będąca częścią 3 E65 ) z drogą wojewódzką 137 relacji Słubice – Trzciel. Kilkanaście kilometrów na południe od miasta przebiega autostrada A2 E30 z węzłem autostradowym w rejonie miejscowości Jordanowo.
Krajobraz Roku Międzynarodówka Przyjaciół Przyrody NFI wybrała Ziemię Lubuską na „Krajobraz Roku 2003/2004”. Projekt „Krajobraz Roku” nie obejmuje ściśle określonego obszarowo terenu. Granica rozumiana jako Ziemia Lubuska związana jest z udziałem i zaangażowaniem lokalnych społeczności w cele projektu. Od 1989 roku Międzynarodowa Konferencja Prezydentów Związków wchodzących w skład NFI, proklamuje raz na dwa lata wybrany region europejski, obejmujący swoim obszarem teren co najmniej dwóch państw. |
Burzliwe dzieje tej ziemi na przestrzeni wieków pozostawiły bogactwo zabytków, zarówno w Międzyrzeczu jak i na terenach wokół niego. Najdawniejsza osada na terenie dzisiejszego Międzyrzecza, z końca VII lub początku VIII wieku, znajdowała się w miejscu, gdzie dziś wznoszą się ruiny zamku. Na terenie gminy znajduje się ok. 50 naturalnych zbiorników wodnych, w tym 28 jezior o wielkości od 2 ha do 112 ha (największe – jezioro Głębokie), wszystkie z wodą I lub II klasy czystości. Stopień zalesienia 49,3% (jeden z najwyższych w Polsce) – przewaga lasów iglastych (głównie sosnowych) o niezwykle urozmaiconej florze i faunie.
W Międzyrzeczu w celu właściwej ochrony zabytków wyodrębniono dwie strefy konserwatorskie:
- Strefa – A: obejmuje ścisły obszar Starego Miasta
- Strefa – B:[pośrednia] obejmuje szerszy teren miasta
Do rejestru zabytków znajdujących się na terenie miasta zostało wpisanych 12 obiektów o charakterze publicznym: Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela XIV-XV wieku, Kościół parafialny pw. św. Wojciecha z 1834 roku, Zbór luterański z XIX wieku (obecnie Cerkiew Świętych Cyryla i Metodego w Międzyrzeczu) Synagoga z XIX wieku Kaplica grobowa z 1730 roku Al. Lipowa z XIX wieku Zespół zamkowy z XIV-XIX wieku Ratusz z 1813 roku Budynek sądu z 1890 roku Budynek więzienia z 1890 roku Szpital polski z XIX wieku Szpital ewangelicki z XIX wieku oraz kilkadziesiąt innych obiektów z początku XIX i XX wieku zlokalizowanych w obrębie starego miasta i poza nim.
Międzyrzecz
Miasto leży w północno-zachodniej części Niziny Wielkopolskiej, w odległości niespełna 20 km od jej północnej granicy, którą stanowi Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, nazywana także Pradoliną Noteci-Warty.
Miasto położone jest w kotlinowatym rozszerzeniu doliny Obry, ciągnącej się z południowego wschodu na północny zachód. Do doliny od północnego wschodu przylega Wysoczyzna Poznańska, z dwoma leżącymi w okolicy Międzyrzecza subregionami: pagórkami międzyrzecko-pniewskimi i równiną nowotomyską. Od południowego zachodu Międzyrzecz sąsiaduje z pagórkami świebodzińsko-sulęcińskimi wchodzącymi w skład jednostki wyższego rzędu – Wysoczyzny Lubuskiej.
Okolice Międzyrzecza nie są bogate w surowce mineralne. Dla potrzeb lokalnych eksploatuje się piaski i żwiry z wyrobisk rozsianych w różnych miejscach oraz kredę jeziorną i grytię wapienną ze złóż Szumiąca i Międzyrzecz. W przeszłości iły warwowe występujące w Międzyrzeczu eksploatowano do produkcji cegły.
Rzeźba terenu
Okolice Międzyrzecza są bardzo zróżnicowane. Na południowy wschód od miasta, w pagórkach świebodzińsko-sulęcińskich znajduje się najwyższy punkt, osiągający w pobliżu Nietoperka wysokość 137,6 m n.p.m. Rzeźba terenu jest tutaj niespokojna, a nachylenie stoków duże.
Równie niespokojną rzeźbą charakteryzują się tereny położone na południowy wschód i północny zachód od miasta. Leżą one jednak znacznie niżej i rzadko przekraczają wysokość 75 m n.p.m, a nachylenie stoków tylko w nielicznych miejscach jest duże. Uderza pokaźna ilość zagłębień bezodpływowych o niewielkich rozmiarach i nieregularnych pagórków osiągających wysokość kilku metrów. Tutaj również usytuowane są długie, kręte i głęboko wcięte w podłoże rynny glacjalne.
Spokojną rzeźbą cechuje się dolina Obry, w obrębie której tylko sporadycznie występują różne wysokości dochodzące do kilku metrów. Na tym obszarze, w Gorzycy znajduje się najniższy punkt rozpatrywanego obszaru, leżący na wysokości 43,1 m n.p.m.
Pogoda
Miasto i okolice należą do cieplejszych obszarów kraju. Pogodę na Ziemi Międzyrzeckiej warunkują ścieranie się wilgotnych mas powietrza polarnomorskiego, podzwrotnikowego z suchymi masami powietrza kontynentalnego z wschodu. Średnia roczna temperatura dla Międzyrzecza wynosi 8 °C. Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, a najcieplejszym lipiec (średnia od 17,4 do 17,6 °C).
Najstarsze ślady zasiedlenia
Najstarsze, znane dotychczas znaleziska w okolicy Międzyrzecza odkryto w okolicy wsi Święty Wojciech i Żółwina. Świadczą one o przejściowym pobycie ludzi w późnym paleolicie, przy końcu ostatniego okresu lodowcowego, około 13 – 11 tysięcy lat temu. Wykryte w okolicy Międzyrzecza stanowiska mezolityczne są świadectwem sezonowych pobytów ówczesnych ludzi. Charakterystyczne jest położenie tych stanowisk w sąsiedztwie ówczesnych płytkich zbiorników wodnych w rejonie wsi Bobowicko i w samym Międzyrzeczu.
Półosiadły tryb życia ludzi żyjących w okresie mezolitu oraz stosowanie przez nich tak zwanych dzikich żniw, przygotowały ówczesne społeczności, w pewnym stopniu do największego przełomu w dziejach ludzkości, jakim było przejście do uprawy ziemi i hodowli zwierząt domowych.W drugiej połowie 6. tysiąclecia p.n.e. zaczęły na ziemie polskie od południa przenikać pierwsze grupy rolników i hodowców, ludność tak zwanych kultur naddunajskich. Zetknięcie się miejscowej ludności z nowymi sposobami gospodarowania stanowiło niewątpliwy szok, spotęgowany jeszcze dodatkowo zupełnie innym sposobem życia przynoszących je społeczności, które swą zwartością i koncentracją przestrzenną górowały nad rozproszonymi wśród lasów i wód tubylcami.
Główne założone cele w zakresie rozwoju regionu to:
Utrzymanie i zachowanie naturalnych zespołów ekologicznych i tradycyjnych form krajobrazowych, krajobrazów kulturowych i naturalnych, niezmiernie ważnych dla mieszkańców jako przestrzeń życiowa; fauna i flora jako podstawy gospodarczego rozwoju regionu (w takich dziedzinach jak np. turystyka czy rolnictwo).
Otwieranie nowych szans rozwoju, tworzenie alternatywnych miejsc pracy, np. w ekologicznie zorientowanej turystyce, ekologicznym rolnictwie, rzemiośle itp.
Transgraniczna, interregionalna współpraca w zakresie turystyki, komunikacji i transportu oraz planowaniu rozwoju regionalnego.
1
[1] Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2018 r. Stan w dniu 31 XII. Główny Urząd Statystyczny, 2019-04-30. [dostęp 2019-04-30].