wtorek, 19 marca, 2024

Kęszyca

 (Gantzitz, Kainscht), GW, gmina Międzyrzecz, wieś położona przy drodze lokalnej z Nietoperka do Kęszycy Leśnej, 8km na południowy zachód od Międzyrzecza. Miejscowość o średniowiecznej metryce, wzmiankowana w 1385 roku.
Współczesna osada istniała już w XIII wieku, pierwszy zapis, zniekształcony „Gamtzitz in castellania Mesericzensi” pochodzi z dokumentu datowanego 25.05.1328 r. , w którym Władysław Łokietek spełniając prośbę papieża wprowadzał biskupa lubuskiego w posiadanie szeregu posiadłości w Polsce, w tym m.in. Kęszycy – która wtedy stanowiła jednowioskową parafię.

W XIV wieku Kęszyca należała do biskupstwa lubuskiego ale już dokument z roku 1405 informuje, że wieś Kentzie należała do kasztelanii międzyrzeckiej i dawała biskupstwu lubuskiemu 30 kop dochodu rocznie; nie wiadomo kiedy wieś wróciła w ręce królewskie.

W 1446 r. dziedzicem wsi Chanzicze był niejaki Piotr, z kolei w 1452 r. posiadaczem sum zastawnych był m.in. na Kasiczy był tentriusz międzyrzecki Niemierza z Lubusza.

W 1462 r. sołtysem Kęszycy był Stanisław Berklocz przekazał Janowi Skrzdłowskiemu sołectwo, w zamian za 4 łany roli koło folwarku wójta w Międzyrzeczu; w 1467 r. Berklocz ponowił tę transakcję. W 1505 r. sołtysem był już Baltazar Berklocz.

W 1517 r. król upoważnił Krzysztofa Mostyma do wykupienia sołectwa w Kanzicze z rąk Jana i Kacpra (synów Baltazara Berklocza); według tego dokumentu wieś należała do grodu międzyrzeckiego, a transakcję nabycia zrealizowano w 1519 r.

W 1563 r. pobór podatkowy obejmował 10 łanów i 2 karczmy. Wg lustracji wsi starostwa międzyrzeckiego z 1564 r. stwierdzono:
– ”W tej wsi jest kmieci osiadłych 30, mają pod sobą śladów 21, z którego śladu płacą czynszu po fl. 3, gr. 14, owsa sepnego po ćw. 6 (…). Karczmarzów 2: jeden z roli płaci gr. 52, a z karczmy fl. 1, gr. 2, a drugi fl. 1, gr. 2. (…). Zagrodników jest 7, którzy żadnych podatków nie dawają, tylko robotę robią. (…) Sołtysostwa jest śladów 2,5, które do zamku orzą„. W dokumencie tym opisano też zabudowania folwarczne oraz wykaz uposażenia czeladzi.

W 1580 r. pobór podatkowy wynosił od 10 i 3 łana, 10 zagrodników, 9 komorników i pasterza. W końcu XVIII wieku była to jedna z największych wsi w okolicy, licząca ok. 700 mieszkańców.

W 1883 r. Kęszyca liczyła 588 mieszkańców.

Kęszyca stanowiła pierwotnie jednowioskową parafię. Pierwszy kościół został ufundowany przez biskupów lubuskich już w XIII lub w 1 poł. XIV wieku. Na początku XV wieku plebanem w Kęszycy był niejaki Tomasz, a w 1415 r. Piotr; w owym czasie plebania uposażona była w łan roli, staw, dwie łąki i meszne.

XV. wieczne przekazy wymieniają kolejnych plebanów: Andrzeja *1458r.), Jakub (1460 r.), Wawrzyniec (1567 r.), Mikołaj Pośrodek ( 1468 r.), Stanisław (1486 r.). Wg rejestru kontrbucji kleru z 1540 r. pleban w Kęszycy płacił 12 groszy; na plebani był też kościelny i służący.

W 1 połowie XVI wieku ostatni pleban kęszycki Bartłomiej przeniósł się do Rokitna, zaś kościół – łącznie z filią w Nietoperku – przejęli protestanci. Odzyskany po 1603 r. był już tylko filią parafii katolickiej w Międzyrzeczu. Lustracja Braneckiego z 1640 r. odnotowała:
„Wieś Kęsice należy do starostwa międzyrzeckiego, odległa jest o pół mili od miasta Międzyrzecza. W niej znajduje się kościół od dawna z drzewa wystawiony i szkudłami świeżo pokryty. Patronem kościoła jest św. Marcin”.

Kościół był konsekrowany, o czym świadczą krzyże (zacheuszki) widoczne na ścianach. Ołtarz główny nosi wezwanie Najświętszej Marii Panny i posiadał polichromową rzeźbę św. Marcina.

Ołtarz boczny był pod wezwaniem św. Anny; cyborium określano jako bardzo stare, wycięte z drewna i umieszczone po prawej stronie ołtarza. W kościele odnotowano jeszcze nową ambonę i chrzcielnicę oraz stary mszał.

Uposażenie kościoła składało się z 3 kątów owsianych (blisko drogi do Piesek) oraz 1 zagrodnika. Przy kościele usytuowana była plebania, w której mieszkali komendarze (wikariusze), uważani przez mieszkańców za plebanów – m.in. prowadzili księgi metrykalne. Na mocy zezwolenia króla Władysława IV z 12.04.1641 r. kościół w Kęszycy został inkorporowany – wraz z filia w Nietoperku – do kościoła szpitalnego i prepozytury św. Mikołaja w Międzyrzeczu. Wg wizytacji Libowicza z lat 1724 – 1725 kościół określono jako cały z drewna, bardzo stary i bez ozdób, choć na ścianach widoczne były ślady pierwotnych malowideł. Wymieniono też dwa obrazy: św. Anny (św. Anny Samotrzeć) i św. Jana Chrzciciela. Ambona uległa częściowemu zniszczeniu, a Najświętszego Sakramentu nie przechowywano w kościele z obawy przed złodziejami.

W miejsce wyżej opisywanego kościoła Franciszek Woliński (archidiakon śremski i proboszcz międzyrzecki) wystawił w 1728 r. nową świątynię o konstrukcji ryglowej; w zakrystii znajdowała się drewniana tablica fundacyjna. Obiekt ten opisywała wizytacja Gliszczyńskiego z 1779 r.: ”Kościół ten był wzniesiony z muru pruskiego, nakryty stropem z desek. Ambona była stara, bez ozdób, chór drewniany, organy nowe, trzy ołtarze. Dach pokryty był gontem, na dachu wieżyczka. Stara wieża w ruinie. Ogrodzenie było kamienne„. W 1796 r. zabrano kościołowi beneficje; w owym czasie wieś liczyła ok. 700 mieszkańców, z czego 1/3 stanowili katolicy.

Od 1801 r. Kęszyca ponownie została filią kościoła parafialnego w Międzyrzeczu. W 1860 r. świątynia poddana została restauracji. W 1886 r. dobudowano od zachodu murowana wieżę; z tego roku pochodzi inwentarz, sporządzony przez ks. Radeckiego, z którego dowiadujemy się, że ”… kościół był stary i groził zawaleniem, miał jednak wieżę z cegły. W zakrystii przechowywano złotą monstrancję, złoty kielich, 8 ornatów, 2 kapy, 3 mszały, 4 chorągwie oraz organy. Na wieży były trzy dzwony. Kula na wieży była wyzłocona„. W owym czasie wieś liczyła 588 mieszkańców, z czego tylko 207 było katolikami. Inwentarz Kohtego z końca XIX wieku tak opisuje zabytkowe elementy wyposażenia kościoła: monstrancja – późnogotycka, srebrno złocona, o wysokości 48 cm, stopa w kształcie gotyckiej wieży flankowanej przez wimpregi; nad puszką napis: ”Discibut Jhesus et discipuli ejus cum eo et„; – dzwon z 1581 r. (poewangelicki), o średnicy 71 cm, z inskrypcją: ”Verbum domini monet in aeternum„ (reformacyjne hasło: „Słowo Pańskie trwa na wieki”).

W 1928 r. przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Prezbiterium zostało wymalowane przez niejakiego Wronke, który ozdobił je symbolami siedmiu sakramentów; rząd zapłacił za te prace 5 tys. Marek. Do kościoła wstawiono drugi ołtarz, przywieziony z rozebranego kościoła w Nietoperku.

Po 1945 r. kościół z Kęszycy nadal należał do parafii św. Jana w Międzyrzeczu; w 1962 r. został przyłączony do parafii św. Mikołaja w Kaławie. Prawdopodobnie w latach 70. otynkowano na nowo elewację. W 1994 r. wymieniono pokrycie dachowe, zastępując grubą i skorodowaną dachówkę karpiówkę nową dachówką zakładkową.

W latach 1857 – 1926 w Kęszycy czynna była kopalnia węgla brunatnego.
W okresie od 1906 do1925 roku, ok. 2 km od wsi zbudowano elektrownię parową opalaną węglem brunatnym z tutejszej kopalni. Węgiel wydobywano z głębokości 30 – 40 m. Elektrownia czynna w latach 1925-38 posiadała moc 3500 KVA, a jej linia przesyłowa wynosiła 700 km. Zaopatrywała w energię elektryczną 8 miast, 31 gmin i 60 pojedynczych zakładów, w tym węzeł kolejowy Zbąszynek. W związku z budową w pobliżu w latach 1934-38 MRU elektrownia uległa w roku 1938 zburzeniu i likwidacji.

W latach 1934 – 1938 wysiedlono mieszkańców wsi i osiedlono ich na koloniach nowo wybudowanych w Kursku Nowym i Gościkowie.
W okresie od 1934 roku do 1939 wybudowano w pobliżu wioski Kęszyca duży kompleks koszarowo – willowy zwany wówczas Regeuwurmlages (Obecnie Kęszyca Leśna).

W latach 1942 – 1945 był tu duży obóz dla jeńców wojennych: Rosjan, Francuzów, Włochów, a we wsi obóz pracy dla Polaków. We wsi pozostały fragmenty ogrodzenia obozowego. Znajduje się ono na przeciwko istniejącego kościoła.

Kęszyca leży na terenie utworzonego 30 września 1997 roku Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Uroczyska Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. W okolicy znajdują się liczne wzniesienia morenowe. Można tu spotkać chronione ptaki: słowika szarego i brzegówkę, a na północ od wsi łabędzia niemego, krakwę, gągoła, błotniaka stawowego, kanie rudą; z płazów: traszkę grzebieniastą, żabę śmieszkę, rzekotkę drzewną.

Z roślin chronionych występują: śnieżyczka przebiśnieg, grzybienie białe i widłak jałowcowaty.
3km na północ od wsi odkryto osadę kultury łużyckiej, znajdowało się tam cmentarzysko ciałopalne popielcowe.
Na zachód od jeziora Stoki znajdują się ślady grodziska o średnicy 25 m i wysokości 6 m.
Wokół wsi są wspaniałe tereny leśne, panuje szczególny mikroklimat. Wśród lasów malowniczo położone jest jezioro Kęszyckie.

W okolicy miejscowości znajdują się elementy pasa MRU, tzw. „zęby smoka” oraz zespoły fortyfikacyjne w postaci schronów bojowych i podziemnych korytarzy.
Wśród mieszkańców krążą legendy o zaginionym podziemnym mieście gdzieś na wschód od Kęszycy. Podobno Rosjanie wysadzili wejścia do części wyrobisk MRU zaraz po wojnie i od tego czasu nikt tam nie przebywał. Na razie obsypująca się ziemia i brak oszalowania szybu skutecznie odstraszają śmiałków eksploracji. Czy jest to jakieś nieznane wejście do podziemi MRU (lub sztolnia techniczna z lat budowy) czy może wejście do starej kopalni węgla brunatnego, czas pokaże.


W opisie miejscowości wykorzystano teksty zaczerpnięto z opracowania Krzysztofa Jodłowskiego i Doroty Matyaszczyk z Wielkopolskiego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Poznaniu.

Galeria zdjęć Kęszyca

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę podać swoje imię