wtorek, 19 marca, 2024

Gościkowo

 (Paradies), ZG, gmina Świebodzin, wieś położona nad Paklicą, przy głównej drodze, S-3 z Zielonej Góry do Gorzowa, 12 km na południe od Międzyrzecza. W Gościkowie zachował się najcenniejszy zabytek zachodnich krańców Wielkopolski – pocysterski zespół klasztorny zwany Paradyżem.

Początki opactwa sięgają XIII wieku. Jego fundatorem był wojewoda poznański Mikołaj Bronisz. Akt fundacyjny podpisany został 29 stycznia 1230 w Poznaniu, na dworze księcia wielkopolskiego Władysława Odońca. Wśród świadków wystawienia dokumentu figuruje między innymi kasztelan zamku międzyrzeckiego Teodor.

Opactwem macierzystym dla projektowanego klasztoru było położone w pobliskiej Brandenburgii Lehnin. Pierwsi zakonnicy przybyli do Gościkowa w 1236 roku. Opactwo szybko się rozwijało, stając się z czasem właścicielem wielkich dóbr ziemskich.

Pierwszy kościół klasztorny zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku, zapewne przez budowniczych z macierzystego Lehnin. Schemat tej wczesnogotyckiej świątyni nie odbiegał od stosowanych wówczas rozwiązań cysterskich.
Była to ceglana, trójnawowa bazylika z transeptem. Nie zachowana partia wschodnia składała się z prosto zamkniętego prezbiterium oraz dwóch niższych kaplic bocznych. Równocześnie z budową kościoła po jego stronie południowej powstały obiekty klasztorne. Rozmieszczono je wokół niewielkiego wewnętrznego dziedzińca zwanego wirydarzem.

W połowie XIV wieku, przypuszczalnie wskutek rozsunięcia się fundamentów, nastąpiła katastrofa budowlana.
Zniszczeniu uległa wschodnia partia kościoła. Odrestaurowano ją w zmienionej formie, rezygnując z transeptu, prezbiterium i kaplic bocznych. Nowe prezbiterium powstało w przebudowanym przęśle wschodnim nawy głównej. W 1397 roku biskup poznański Mikołaj Kurowski dokonał uroczystej konsekracji odbudowanej świątyni.

W początkowym okresie istnienia opactwa mnisi paradyscy byli wyłącznie Niemcami. Chcąc zmienić tą sytuację, Władysław Łokietek w 1327 roku podpisał dokument, na mocy, którego klasztor przeszedł pod opiekę króla polskiego. Ostateczna polonizacja klasztoru nastąpiła w 1538 roku, kiedy to król Zygmunt Stary wydał postanowienie, że opatem w Paradyżu może być tylko Polak.

Pomyślny okres dziejów opactwa przerwany został w XVII wieku z powodu wielkiego pożaru, jaki wybuchł w kwietniu 1633 roku. Zniszczeniu uległa wtedy wschodnia część kościoła oraz zabudowania klasztorne. W latach następnych trwała odbudowa spalonych części budowli. Kolejny pożar miał miejsce w 1722 roku.
Restaurację ostatecznie zakończono w 1739 roku.

W połowie XVIII wieku wnętrze świątyni zostało zbarokizowane. Wtedy też powstała dwuwieżowa fasada kościoła. Jej projekt przypisuje się nadwornemu architektowi królewskiemu – Karolowi Marcinowi Frantzowi.

W drugiej połowie XVIII wieku wzniesione zostały nowe zabudowania klasztorne; usytuowano je po wschodniej stronie założenia gotyckiego. Przebudowana została tez – w duchu klasycystycznym – środkowa część fasady kościoła. Wszystkie prace zakończone zostały w latach 1787 – 1788. W ich wyniku opactwo uzyskało charakter późnobarokowy, zachowany bez większych zmian do dnia dzisiejszego.

W 1793 roku w wyniku drugiego rozbioru Polski Gościkowo przeszło pod panowanie Prus. Od tego momentu rozpoczął się okres powolnego upadku klasztoru. klasztoru.

W 1796 roku większa część posiadłości klasztornych została skonfiskowana; resztę dóbr przejęło państwo pruskie w 1810 roku. W 1834 roku nastąpiła kasata zakonu. Opuszczone przez mnichów zabudowania przeznaczono na siedzibę Królewskiego Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego. Po jego przeniesieniu do Międzyrzecza (1926 rok) mieściła się tu średnia szkoła ogólnokształcąca.

Po 1945 roku kościół wraz z klasztorem służył jako magazyn wojskowy. W 1947 roku obiekt przejęty został przez księży salezjanów, którzy prowadzili tu szkołę zawodową. Od 1952 roku budynki służą Diecezjalnemu Seminarium Duchownemu.


W opisie miejscowości wykorzystano teksty zaczerpnięto z opracowania Krzysztofa Jodłowskiego i Doroty Matyaszczyk z Wielkopolskiego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Poznaniu.

Galeria zdjęć Gościokowo

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę podać swoje imię