wtorek, 19 marca, 2024

Chlastawa

 (Chlastawe Rtg., Klastawe), ZG, gmina Zbąszynek, wieś położona 6 km na zachód od Zbąszynka, przy drodze do Babimostu. Miejscowość o średniowiecznej metryce, wzmiankowana w 1418 roku.

W Chlastawie znajduje się niezwykle cenny zespół kościelny, obejmujący kościół poewangelicki oraz usytuowaną w pobliżu bramę-dzwonnicę. Najstarsza wzmianka o szlacheckiej wsi Chlastawa pochodzi z XV wieku. W XVI wieku istniała tu kaplica katolicka.

Na przełomie XVI i XVII wieku dobra przeszły w ręce Brudzewskich z Brudzewa, rodziny pochodzenia niemieckiego, która bardzo wcześnie opowiedziała się za wyznaniem luterańskim.

Zapewne około 1623 roku kaplicę przejęli protestanci. W 1635 roku budynek ten został zniszczony przez pożar. Istniejący do dziś kościół – najstarsza zachowana świątynia protestancka w Wielkopolsce – wzniesiono w 1637 roku z fundacji ówczesnego właściciela wsi Miesitschcka, z pochodzenia Czecha, pełniącego służbę u króla szwedzkiego Gustawa Adolfa. Budowla należy do tak zwanych kościołów granicznych, wznoszonych przez protestantów w miejscowościach przygranicznych. Miały one umożliwiać uczestnictwo w nabożeństwach prześladowanym współwyznawcom z pobliskiego Śląska.

Po zbudowaniu kościoła aż do końca XVII wieku trwały prace przy jego ozdabianiu i wyposażaniu. W 1680 roku Jan Ernest Miesitscheck zlecił polichromię chóru. W 1690 roku po północno-zachodniej stronie świątyni wzniesiono drewnianą bramę-dzwonnicę. Dwa lata później do prezbiterium dostawiono niewielką zakrystię.

W latach 1907 – 1912 kościół został poddany gruntownej restauracji i rozbudowie.

Korpus przedłużono o dwa metry w kierunku zachodnim i połączono z nową wieżą. Od południa dobudowano aneks z emporą organową.
Obecnie nosząca wezwanie Św. Kazimierza świątynia pełni funkcję kościoła filialnego parafii rzymsko-katolickiej w Zbąszynku.

Kościół w Chlastawie stanowi przykład jednego z piękniejszych rozwiązań ciesielskich w polskim budownictwie drewnianym. Wzniesiony został w konstrukcji szachulcowej, wypełnionej gliną. Jego ściany oszalowano deskami. Jest to świątynia salowa, od wschodu zamknięta trójbocznie. Po południowej stronie nawy znajduje się kaplica, po stronie północnej dobudowano przedsionek, ponad którym usytuowana jest empora kolatorska.

Kościół nakryto gontowym dachem. Nad całością dominuje dostawiona w 1910 roku wieża z izbicą, zwieńczona strzelistym dachem wzorowanym na śląskim kościele w Krowiarkach.

Wnętrze nakrywa pozorne sklepienie drewniane. Widoczna jest otwarta konstrukcja dachu, przypominająca kształtem odwróconą łódź, wsparta na bogato rzeźbionym słupie centralnym z zastrzałami.

Wnętrze wypełniają tak charakterystyczne dla kościołów protestanckich empory. Zarówno sklepienie, jak i empory ozdobione są siedemnastowieczną polichromią, uzupełnioną podczas konserwacji na początku naszego stulecia. Wtedy to kościół miał zostać rozebrany z powodu złego stanu technicznego, jednak parafianie i właściciel wsi, Wojciech Zakrzewski, podjęli się ratowania zabytku. Na sklepieniu prezbiterium znajduje się scena Sądu Ostatecznego. Z pierwotnego wyposażenia świątyni zachowała się między innymi ambona z 1651 roku wykonana przez Krzysztofa Penzeliusza i chrzcielnica, ufundowana w 1663 roku; z pierwszego ołtarza z 1638 roku, mieszczącego w polu centralnym wizerunek Chrystusa Zmartwychstałego, zachowało się jedynie zwieńczenie ozdobione sceną Wniebowstąpienia. Brama – dzwonnica wzniesiona została na rzucie prostokąta, z przejściem na osi.
W górnej kondygnacji ścian znajdują się ozdobnie wycięte okienka. Całość nakrywa kopulasty, czterospadowy dach kryty gontem.

W drugiej połowie XVII i XVIII wieku Chlastawa należała do Bronikowskich, właścicieli Kosieczyna, od XIX wieku do 1939 roku do Zakrzewskich. Wojciech zastawił liczący 369,40 ha majątek, by ratować kościół. Jego willa z początku XX wieku usytuowana jest niedaleko świątyni. Ze zbioru chlastawskiego pochodzą, przechowywane w muzeum w Międzyrzeczu, portrety trumienne Bronikowskich: Elżbiety (zmarła w 1696 roku) i jej męża Przecława, właściciela Boryszyna (zmarł w 1693 roku), Elżbiety Ewy Schliching z domu Lucke (zmarła w 1681 roku), Heleny Małgorzaty Schliting z domu Kalckreuth (zmarła w 1691 roku) oraz (malowany na żelaznej blasze, co jest rzadkością), ostatnio zidentyfikowany przez Joannę Dziubkową portret żony Jana Ernesta, Małgorzaty Barbary (zmarła w 1688 roku), zachowała się tylko blacha inskrypcyjna, podobnie jak w przypadku Elżbiety Lucke ze Szlichtinngów (zmarła w 1693 roku).

Z chlastawskiego zbioru pochodzi także portret nieznanej szlachcianki i szlachcica (malowany na żelaznej blasze, około lat 1670-1680).


W opisie miejscowości wykorzystano teksty zaczerpnięto z opracowania Krzysztofa Jodłowskiego i Doroty Matyaszczyk z Wielkopolskiego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Poznaniu.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę podać swoje imię