wtorek, 19 marca, 2024

Templewo

 (Templov, Tempelwald, Tempel), gmina Bledzew, wieś położona przy szosie z Międzyrzecza do Sulęcina, 14 km na zachód od Międzyrzecza. Miejscowość o średniowiecznej metryce, wzmiankowana w 1251 roku, w 1303 roku.
Miejscowość należała do templariuszy, a po 1312 roku do Joannitów z Łagowa. Templewo leżało na pograniczu Wielkopolski i Brandenburgii.

W 1251 r. biskup poznański Boguchwał II potwierdził wieś zakonowi templariuszy, stąd nazwa, którzy działali na tym terenie od pocz. XIII w. W 1303 r. Wieś osadzona została na prawie niemieckim, w zamian za zwolnienie z dziesięciny.
Po wojnie Polski z Brandenburgią wieś uległa zniszczeniu i została na nowo zasiedlona. Od XV w. we wsi występowali dwaj wójtowie lenni, a wieś podlegała komturowi gruntowemu, formalnie wieś należała do króla polskiego. W 1565 r. we wsi było 20 zagród.

W 1580 r. wzmiankowany był kościół parafialny, w owym czasie wieś liczyła 12,5 łanów, na których osadzonych było 16 zagrodników, 6 komorników i 1 rzemieślnik. W 1704 r. we wsi było 23 pełnych rolników, którzy posiadali 50 włók ziemi.

W 1774 r. wieś składała się z: dwóch wójtów lennych, 19 pełnych rolników, 12 zagrodników, karczmarz. W 1714 r. wybudowano kościół, który remontowano i odnawiano w latach 1778-80 oraz 1971 r. Pod koniec XIX w. wieś liczyła 650 mieszkańców.

Na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi wznosi się zbudowany w 1798 roku klasycystyczny kościół p.w. Chrystusa Króla. Jest to budowla murowana, jednonawowa, z węższym prezbiterium oraz transeptem od wschodu. Elewacje podzielone zostały pilastrami. Po stronie zachodniej wznosi się kwadratowa wieża, nadbudowana w drugiej połowie XIX wieku, zwieńczona wieżyczkowymi sterczynami i ostrosłupowym, strzelistym hełmem.

W Templewie zachował się również klasycystyczny dwór z około 1800 roku, rozbudowany na przełomie XIX i XX wieku. Budynek wzniesiony został na rzucie prostokąta. Jego parterową bryłę nakrywa dach naczółkowy. Późniejsze zmiany zniekształciły pierwotny charakter dworu.

Pierwotnie wieś o założeniu owalnicowym (podobnie jak większość sąsiednich miejscowości o metryce średniowiecznej), wytyczona po północnej stronie traktu do Międzyrzecza i w osi drogi do Bledzewa. Należy przypuszczać, że była to stosunkowo duża wieś, o regularnym rozplanowaniu, z centralnie ulokowanym kościołem.

Na przestrzeni wieków wieś ewoluowała w sposób osiowy, liniowy, z zachowaniem pierwotnej (owalnicowej) formy przestrzennej, z dominacją dużych gospodarstw chłopskich.

W końcu XIX w. była to w pełni wykształcona, regularna wieś owalnicowa, wytyczona na osi NW-SE z jednorodną strukturą osadniczą. Pierzeje długie, zwarte, łukowo wygięte w części środkowej.

W obrębie wsi dominowały duże zagrody chłopskie, pełnorolne, wielobudynkowe, o czworobocznych układach zamkniętych (dwie w pierzei zachodniej należały do wójtów).

Na obrzeżach wsi, szczególnie w części północnej, ulokowane były zagrody małorolne, 2- lub 3-budynkowe. Pod koniec XIX w., po północnej stronie wsi wybudowano linię kolejową, która zamknęła (ograniczyła) od tej strony układ przestrzenny, stację kolejową usytuowano po północno-wschodniej stronie wsi. Pojedyncze zagrody usytuowane były również po południowej stronie układu owalnicowego, przy drodze dojazdowej do szosy Sulęcin – Międzyrzecz. Pośrodku wsi posadowiony był orientowany, wieżowy kościół, z przyległym cmentarzem. Wieś posiadała regularny układ sieci drożnej, z równoległymi – do układu przestrzennego – drogami zagumiennymi.

Templewo to stosunkowo duża wieś sołecka, oddalona ok. 8 km na południe od Bledzewa. Wszystkie elementy historycznie ukształtowane, owalnicowej formy przestrzennej pozostały bez zmian, odzwierciedlają kompozycję urbanistyczną z I poł. XIX w. W sensie historyczno-konserwatorskim jest to jedna z cenniejszych wsi na terenie gminy Bledzew.
Układ przestrzenny o kompozycji zwartej, ukształtowanej w sposób osiowy (NW-SE), z całościową strukturą osadniczą. Pierzeje w pełni wykształcone, bez ubytków i wtórnych nawarstwień kubaturowych. Nawsie wrzecionowate, długie, wielodzielne, z charakterystycznymi elementami kompozycji placu śródwiejskiego (kościół, szkoła, remiza, sklep, poczta, stawy). W obrębie wsi dominują duże, pełnorolne, wielobudynkowe zagrody chłopskie, o zróżnicowanych kompozycjach, przy dużym nasyceniu obiektami o wartościach kulturowych, a nawet zabytkowych.
Najstarsze formy zagród mają układy blokowe (tzn. budynek mieszkalny i inwentarski pod jednym dachem, ze stodołami ze strony polnej – nr 13, 41) lub wolnostojącymi chałupami, lokowanymi na froncie parceli szczytem do drogi. Młodsze zagrody (większość) posiadają układy czworoboczne, zamknięte, z chałupą lokowaną kalenicowo na froncie parceli.
Budynki mieszkalne wzniesione zostały w okresie poł. XIX w. l. 10-te XX w., murowane (kilka chałup ryglowych – nr 10, 41, 42, 47, 53), głównie 5 i 7-osiowe, nakryte dachami 2-spadowymi (z częściowo zachowaną stolarką i detalem architektonicznym). Budynki inwentarskie lokowane po bokach podwórza, murowane, ceglane, wielofunkcyjne, wzniesione w okresie 4 ćw. XIX w. – pocz. XX w., niektóre budynki z detalem architektonicznym. Stodoły usytuowane w głębi parceli, od strony polnej, jedno- lub dwuklepiskowe, w większości szachulcowe lub odeskowane. W północnej części wsi, przy drodze do stacji kolejowej, ulokowanych jest kilka nierolniczych zagród z kon. XIX w.
W południowej części wsi, po zachodniej stronie drogi ulokowane są trzy, współczesne popegeerowskie bloki. Kościół parafialny p.w. św. Chrystusa Króla ulokowany jest pośrodku wsi, w obrębie nawsia, na wyraźnym wzniesieniu terenu. Jest to kościół murowany, wieżowy, wzniesiony w pocz. XVIII w. i przebudowany w kon. XVIII w. i kon. XIX w., o klasycyzującej formie architektonicznej. Działka kościelna wygrodzona murem kamienno – ceglanym, z dwiema bramami, obsadzona lipami, brak śladów pierwotnego cmentarza, za wyjątkiem płyty nagrobnej z 1872 r.
Drugi cmentarz zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części wsi, przy rozwidleniu dróg. Cmentarz założony na pocz. XX w., pierwotnie ewangelicki, obecnie komunalny, rzymsko-katolicki. Nekropolia o regularnym rozplanowaniu, z układem dwukwaterowym, z aleją i szpalerowym zadrzewieniem (lipy, klony, brzozy, świerki), pierwotne nagrobki i mogiły usunięte. Stacja kolejowa stanowi jednorodny zespół architektoniczny z kon. XIX w., złożony z ceglanym lub ryglowych budynków o wartościach kulturowych. Układ sieci drożnej o pierwotnym przebiegu.
Główna droga wiejska o nawierzchni asfaltowej, droga okalająca nawsie – brukowana, reszta dróg (w tym zagumienne) o nawierzchni gruntowej. Droga okalająca nawsie bez przelotu na wysokości kościoła, gdzie działka kościelna łączy się od wschodu ze sąsiednią zagrodą nr 24 (być może była to pierwotna plebania). Główna droga wiejska regularnie obsadzona lipami i kasztanowcami.

Obiekt 3003

W latach 1967-1970 Armia Radziecka wybudowała w rejonie Templewa niedaleko Trzemeszna Lubuskiego – „Obiekt 3003”. Były to magazyny broni jądrowej. Podobne obiekty znajdowały się również w Brzeźnicy-Kolonii koło Jastrowia – „Obiekt 3002” oraz Podborsku niedaleko Białogardu – „Obiekt 3001”.
Do budowy pomieszczeń użyto żelazobetonu. W połowie lat 80. w magazynach tych znajdowało się 178 ładunków jądrowych (po około 60 w każdym), w tym 14 głowic o mocy 500 kiloton (bomba zrzucona na Hiroszimę miała 15 kiloton), 35 o mocy 200, 83 o mocy 10, a ponadto 2 bomby lotnicze o mocy 200 kiloton, 24 o mocy 15 i 10 o mocy 0,5 kilotony.

Obiekty wojskowe były twierdzami chronionymi przez specnaz – osławione jednostki specjalne sowieckiego wywiadu wojskowego. Zamaskowane były tak, że wyglądały na zdjęciach satelitarnych jak pagórki porośnięte lasem. Każdy mógł pomieścić 120 żołnierzy oraz 60 oficerów i techników.
Całość była otoczona potrójnym drutem kolczastym podłączonym do wysokiego napięcia. Drogi asfaltowe i betonowe przykrywała z góry siatka maskująca. Do dziś zachowały się podtrzymujące je resztki metalowych pierścieni.
„Broniło ich kilkanaście lekkich schronów z bronią maszynową i mur ze strzelnicami” – opowiada historyk Janusz Molke, badacz zajmujący się fortyfikacjami wojennymi. Molke był w Templewie w latach 90., ale nie wiedział wtedy, do czego służyły bunkry.

Wnętrza magazynów z bronią nuklearną strzegły cztery pary stalowych drzwi o grubości pół metra, otwierane były za pomocą mechanizmu hydraulicznego i silników. Do budowy pomieszczeń użyto żelazobetonu. Wszystkie sale wyposażone były w mierniki promieniowania, tzw. liczniki Geigera.


W opisie miejscowości wykorzystano teksty zaczerpnięto z opracowania Krzysztofa Jodłowskiego i Doroty Matyaszczyk z Wielkopolskiego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Poznaniu.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę podać swoje imię