wtorek, 19 marca, 2024

Kosieczyn

 (Kosiczyn, Kocieszyn, Kuschten Rtg.), ZG, gmina Zbąszynek, wieś położona jest przy lokalnej drodze z Babimostu do Zbąszynka, 2km na południe od Zbąszynka. Miejscowość o średniowiecznej metryce, wzmiankowana w 1334 roku. W okresie nowożytnym wieś była w posiadaniu kilku właścicieli, między innymi rodzin Lucke, Prittwitzów, Lossowów, Schlichtyngów, Bronikowskich i Dziembowskich.

W muzeum w Międzyrzeczu znajduje się portret trumienny Jana Jerzego Prittwitza. Kościół był miejscem centralnym wsi, która jest zróżnicowana w układzie przestrzennym. Część południowa ma domy ustawione szczytowo do drogi obsadzonej pięknymi kasztanowcami, część północna – domy kalenicowe z ogródkami przeddomowymi.
Tam też zachował się drugi folwark i kapliczka pochodząca z XVIII wieku. W 1884 roku cały majątek należał do Wojciecha Zakrzewskiego, miedzy innymi właściciela Bronikowa i Chlastawy i liczył 1251,84 ha.

Kosieczyn – Kościół
Drewniany kościół p.w. Św. Szymona i św. Judy Tadeusza powstał prawdopodobnie w XVI wieku, pierwszy pleban wzmiankowany był w XIV wieku. Od zachodu do nawy przylega dostawiona później wieża. Budynek nakryty jest wysokim dachem dwuspadowym, krytym łupkiem. Południowa ściana świątyni w 1958 roku została zabezpieczona stalowymi podporami.

Kosieczyńska świątynia prezentuje typ jednonawowego, wiejskiego kościółka wzniesionego na rzucie prostokąta, z prosto zamkniętym prezbiterium od strony wschodniej, przedłużonym zakrystią, z drewnianą wieżą od zachodu i jednoprzestrzennym wnętrzem przekrytym drewnianym sklepieniem pozornym.

Wzniesiony w całości z drewna obiekt stanowi rzadki przykład wczesnej architektury drewnianej o unikatowej, zachowanej w oryginalnym formie konstrukcji zrębowej. Przypuszcza się, że kościół w Kosieczynie może być najstarszym dotąd rozpoznanym kościołem drewnianym wzniesionym na terenie Polski.

Pod koniec 2006 r. na zlecenie Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków prof. dr hab.inż. Tomasz Ważny z UMK w Toruniu dokonał analizy dendrochronologicznej kościoła w Kosieczynie. Głównym celem badań było precyzyjne ustalenie daty budowy kościoła oraz datowanie więźby dachowej i wieży.

Badania wykazały, że drewno użyte do jego budowy zostało ścięte najprawdopodobniej w 1388 r. (po 1345 r). Pozwoliło to na datowanie budowli na 1389 r.

Więźba dachowa nad nawą i prezbiterium została wykonana z drewna ściętego pomiędzy 1407 a 1416 r., co datuje jej budowę na 1417 r.
Wieżę, datowaną dotychczas w literaturze na XVIII w., wzniesiono w 1431 r.

Rezultat ten wyznaczyły próbki pobrane zarówno z rygli, jak i z jednego z narożnych słupów. Duża ilość wydatowanych elementów konstrukcyjnych wieży wyklucza jakiekolwiek wątpliwości względem interpretacji wyników datowania. Zarówno wczesna data powstania, oryginalna drewniana konstrukcja jak i zachowana pierwotna bryła i forma architektoniczna oraz wyposażenie, stanowią o wyjątkowej wartości artystycznej, historycznej i naukowej zabytku.

Kosieczyn – Dwór.

W pobliżu kościoła wznosi się barokowy dwór Lossowów z końca XVIII wieku,
z rozłożystym dachem łamanym i piętrowym ryzalitem. W XVII wieku rodzina ta trudniła się rozbojem. Właścicielami Kosieczyna w XIX i XX wieku byli Zakrzewscy, którzy wznieśli dla siebie w połowie XIX wieku nowy dwór, utrzymany w stylu neogotyckim.
Niegdyś otoczony on był pięknym ogrodem różanym, po którym nie ma dziś śladu, zachowała się tylko grota w postaci romantycznych ruin. Założenie folwarczne znajduje się w centrum wsi.

Część rezydencjonalna wraz z głównym folwarcznym podwórzem, dworem i pałacem leży po wschodniej stronie drogi. Natomiast podwórze pomocnicze oraz zespół budynków mieszkalnych i stodół, zostały nieco oddalone i rozlokowane w północno-zachodniej części wsi. Opodal pałacu usytuowany jest pochodzący z XIV wieku kościół. Obecnie pałac jest we władaniu jednoosobowej spółki Skarbu Państwa.

Założenie rezydencjonalne wraz z parkiem i zespołem zabudowań folwarcznych zlokalizowane jest w centralnej części wsi, na wschód od drogi łączącej Zbąszynek i Babimost. Dominującym elementem zespołu są dwa dwory umiejscowione przy głównym wjeździe do folwarku. Po ich południowej stronie rozciąga się park o charakterze krajobrazowym, zaś po północnej ulokowane jest podwórze z zabudową gospodarczą. Elementem pierwotnego założenia był drewniany kościół usytuowany w sąsiedztwie starszego dworu, ufundowany w XV bądź w XVI wieku przez ówczesnych właścicieli majątku.

Pierwszy raz Kosieczyn wzmiankowany jest w dokumencie z 1334 roku. W latach 1396 -1403 tutejsze dobra należały do Macieja Wathy (Watta) z Nądni. Po jego śmierci majątek odziedziczyła wdowa po nim, Helena, i synowie: Piotr, Dobrogost, Mikołaj, Samson, Jan i Stanisław, z którymi wiąże się budowę drewnianej świątyni i jej uposażenie. Przez większą część XVI wieku Kosieczyn był własnością rodziny Kosickich.

W 1559 roku, kiedy dobra należały do Jerzego i Piotra Kosickich, w drodze ugody, dokonano podziału majątku w Chlastawie i Kosieczynie pomiędzy kilku właścicieli. I tak, w 1574 roku po części wsi Kosieczyn otrzymali: Jan Zakrzewski, Maciej Proski, Jan Jaromierski, Jerzy Kosicki z dziećmi – Abrachamem i Mikołajem, Jan Lutonski oraz Sebastian Dąbrowski. W tym czasie majętność liczyła ponoć 8 dworów, 32 łany należące do kmieci, 5 zagród i 3 gospody.
W okresie nowożytnym Kosieczyn należał kolejno do rodzin: von Luck, von Prittwitz, von Lossow, von Schlichtyng, Bronikowskich oraz Dziembowskich.

Barokowy dwór, będący najstarszym elementem istniejącego założenia, został wniesiony w końcu XVIII wieku przez spolszczoną rodzinę Lossowów. W tym samym czasie, po południowej stronie dworu założono niewielki park.

Rezydencja założona jest na planie prostokąta, z wnętrzem o zróżnicowanej liczbie traktów, co jest konsekwencją wtórnie wprowadzonych podziałów, związanych z adaptacją dworu na mieszkania. Elewacja frontowa zwrócona jest w kierunku północnym. Parterowy dwór z poddaszem użytkowym i piętrowym ryzalitem jest częściowo podpiwniczony. Zwartą, symetryczną bryłę nakrywa wysoki dach mansardowy z wystawkami w połaci północnej oraz wtórnie wykonaną szeroką, kilkuosiową, wystawką w połaci południowej. Fasada dworu zakomponowana jest symetrycznie jako dziewięcioosiowa, z zaakcentowaną częścią środkową trzyosiowym pseudoryzalitem, zwieńczonym trójkątnym szczytem o spływach wolutowych. W osi ryzalitu mieści się wejście główne do dworu, flankowane przez wąskie otwo­ry okienne. Wyżej, po obu stronach prostokątnego otworu okiennego, znajdują się półokrągłe nisze. Wszystkie otwory okienne, otwór drzwiowy oraz nisze ujęte są w opaski taśmowe spięte kluczem i zamknięte w prostokątnych płycinach zakończonych łukiem koszowym. Pierwotnie parter ryzalitu był boniowany. Pozostała część fasady oraz pozostałe elewacje pozbawione są dekoracji i podziałów architektonicznych, przepruwa je jedynie regularny rytm prostokątnych otworów okiennych.

Po II wojnie światowej majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa i był użytkowany przez Gospodarstwo Hodowli Roślin. Barokowy dwór został przeznaczony na mieszkania dla pracowników. Pomimo wprowadzonych zmian zarówno wewnątrz, jaki i na zewnątrz obiektu, dwór zachował czytelną barokową formę. Poddawany bieżącym remontom znaj­duje się w zadowalającym stanie zachowania.

Pałac

Pałac w Kosieczynie powstał z fundacji rodziny Zakrzewskich, którzy zostali właścicielami majątku w XVIII wieku. Przejęli go po rodzinie Lossowów, związanej prawdopodobnie z powstałym w Kosieczynie barokowym dworem. W trakcie władania majątkiem przez ród Zakrzewskich w 2. poł. XIX wieku wzniesiono w pobliżu wcześniejszego dworu interesujący nas pałac, nadając mu neogotycki charakter. Fundatorem obiektu był zapewne Wojciech Zakrzewski. Jego dobra obejmowały wówczas Kosieczyn, Nowy Gościniec, folwark Broniowo i Zielęcin. W 1910 roku do Kosieczyna przynależał jednak już tylko Zielęcin. Tuż przed II wojną światową posiadłość znalazła się w rękach niejakiego Hartha, który na stałe mieszkał w Berlinie.

Po wojnie majątek został upaństwowiony.

Pałac w Kosieczynie założony został na planie prostokąta wzbogaconego ryzalitami oraz występującymi poza obrys zewnętrzny, innymi segmentami, jak ganek i taras. Malowniczą bryłę budynku tworzą liczne człony zróżnicowane gabarytem, formą architektoniczną i kształtem dachów.

We wnętrzu do dzisiejszego dnia zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa i piec kaflowy. Na uwagę zasługuje jednak przede wszystkim posadzka ganku ze wzorem z meandrycz­nie przenikających się kół wypełnionych uproszczonym ornamentem kwiatowym.

Neogotycki detal budowli został potraktowany tutaj swobodnie – brak jest przewiązania architektonicznych form dekoracyjnych z konstrukcją budynku, jego strukturą. Sposób zaprojektowania budynku, niejako doklejenie do właściwej bryły takich elementów, jak sterczyny, pinakle a także niejednorodność form wykrojów okiennych, stawia pałac w Kosieczynie w nurcie tzw. fazy dekoracyjnej neogotyku, która traktowała nawiązanie do sztuki gotyckiej jako przeżycie bardziej mistyczne i emocjonalne niż naukowe. Nurt ten był szczególnie popularny w architekturze siedzib wiejskich, którym nadawano charakter pseudozamków. Rozwiązania takie łączono często z parkami o charakterze krajobrazowym i wprowadzano do nich sztuczne ruiny.
Podobnie postąpiono w Kosieczynie – malowniczą ruinę usytuowano w parku rozciągającym się po stronie południowej pałacu.

W Kosieczynie urodził się znakomity polski rzeźbiarz Marcin Rożek, którego muzeum znajduje się w Wolsztynie.


W opisie miejscowości wykorzystano teksty zaczerpnięto z opracowania Krzysztofa Jodłowskiego i Doroty Matyaszczyk z Wielkopolskiego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Poznaniu.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę podać swoje imię