wtorek, 19 marca, 2024

Stary Dworek

 (Aukno, Althofhen. Kgl. Dmn.), GW, gmina Bledzew, wieś położona na wysokim brzegu Obry (która tutaj ma wiele bystrzyn, zatorów, zakrętów), 7 km na południowy zachód od Skwierzyny.
Miejscowość o średniowiecznej metryce, wzmiankowana w 1359 roku.

Od końca XVI wieku Stary Dworek był siedzibą opatów bledzewskich. Podczas wojny północnej gościli tu monarchowie walczących stron: w 1708 roku król szwedzki Karol XII, w 1711 roku car rosyjski Piotr I Wielki oraz w 1712 roku król Polski August II Mocny.

We wsi zachował się barokowy kościół p.w. Św. Józefa, wzniesiony w latach 1768 – 1778 w miejscu wcześniejszego, szachulcowego budynku z 1726 roku, staraniem opata Franciszka Rogalińskiego. Murowana, jednonawowa świątynia posiada węższe, zamknięte półkoliście prezbiterium od wschodu.

Do prezbiterium od południa przylega zakrystia, od północy – składzik. Po stronie zachodniej znajdują się dwie niskie wieże, zwieńczone baniastymi hełmami z latarniami.

Elewacje kościoła, zwłaszcza fasada, posiadają bogaty wystrój architektoniczny. Wyposażenie kościoła obejmuje między innymi rokokowy ołtarz główny z drugiej połowy XVIII wieku z obrazem św. Józefa w polu środkowym, siedemnasto – i osiemnastowieczne obrazy (niektóre z nich pochodzą ze zlikwidowanego klasztoru w Bledzewie), późnobarokowy krucyfiks oraz klasycystyczną ambonę z około 1800 roku.

Naprzeciw kościoła znajduje się późnobarokowy dwór opatów, wzniesiony około 1770 roku staraniem opata Bernarda Gurowskiego. Jest to budowla murowana, założona na rzucie prostokąta, parterowa, w partii centralnych ryzalitów – piętrowa. Ryzalit elewacji frontowej ujęty jest pilastrami, dźwigającymi profilowany gzyms.

W zwieńczeniu trójkątny fronton ozdobiony kamiennymi wazonami. Zachowany w stanie daleko posuniętej dewastacji budynek otaczają pozostałości osiemnastowiecznego tarasowego parku. Dwór opatów istniał już w 1560 r. jednak spłonął doszczętnie od uderzenia pioruna w 1770 r.
Z inicjatywy opata Józefa Gurowskiego wystawiono nowe dworzyszcze, które w postaci ruiny przetrwało do czasów współczesnych.
Wieś leży na terenie obszaru chronionego krajobrazu.

Pamiątki z II wojny światowej.

W pobliżu wsi znajduje się jeden z ciekawszych miejsc północnego odcinka OWB. Rejon ten był ważnym punktem oporu linii Niesłysz Obra gdzie na początku lat 30-tych Niemcy zbudowali jedno ze standardowych dwukondygnacyjnych stanowisk
MG. u.Pak 845 osłaniający swoim ogniem most na Obrze. Schron zbudowany na wyspie z trzech stron otoczonej przez rzekę a od zachodu przez sztuczny kanał obecnie jest całkowicie zniszczony. Zasypaniu uległa dolna kondygnacja a z górnej została tylko jedna, boczna ściana. Sama wyspa doskonale nadawała się do obrony ponieważ na samym jej środku znajduje się sporej wysokości wzgórze a dookoła niego rozciągają się zabagnione łąki i rozlewiska. Dziś najciekawszym obiektem fortyfikacyjnym w tym rejonie jest niewątpliwie most obrotowy D812 na kanale fortecznym. Zachowany w doskonałym stanie sprawia wrażenie całkowicie sprawnego choć pomieszczenie maszynowni jest zalane a widoczne potężne koła zębate mechanizmu obrotu zardzewiałe. Zachowały się także dwudzielne drzwi pancerne zamykające wejście do pomieszczeń maszynowni oraz większość mechanizmów.

Na odcinku północnym zdołano zbudować niewiele schronów i tylko trzy zgrupowania schronów nazwano w 1944r grupami warownymi (GW). Pierwszą najwcześniej wybudowaną i najdalej na północ wysuniętą jest Werkgruppe Ludendorff. Od początku swojego istnienia była grupą eksperymentalną. Budowano tam obiekty często nietypowe i nigdzie więcej nie powielone. Górujące nad całą okolicą wzgórze doskonale do tego się nadawało. Z kopuł pancernych umieszczonych na szczycie Lisiej Góry roztaczał się wspaniały widok na dolinę Obry i jej rozlewiska. Schrony wybudowane na stokach góry miały za blokować przeprawę przez Obrę oraz pokryć ogniem ckm-ów całą dolinę aż do szosy na Skwierzynę i Stary Dworek. Całość oczywiście uzupełniały zasieki z drutu kolczastego (obecnie już nie zachowane) i przeciwczołgowe zapory z szyn stalowych i pali drewnianych. Gniazda dla szyn drogowej zapory p. panc. są dobrze widoczne tuż przy moście. Całość uzupełniał system transzei dla wojsk polowych, które do dzisiaj są zachowane na zapleczu GW.

Grupa warowna „Ludendorff” – to jedna z grup warownych niemieckich umocnień Łuku Odry-Warty (Oder-Warthe Bogen, Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego).

Budowę grupy rozpoczęto na przełomie 1935 i 1936 roku poprzez wzniesienie na szczycie tzw. Lisiej Góry, położonej w zakolu rzeki Obry na północ od miejscowości Stary Dworek schronu oznaczonego numerem 522. Wybudowano go w ramach rozbudowy tzw. Linii Nischlitz-Obra, będącej pierwszym etapem do budowy potężnych umocnień Frontu Ufortyfikowanego Łuku Odry-Warty.

Ze schronem łączyły się dwie tzw. odosobnione wieże. Następnie na wzgórzu wzniesiono jeszcze 3 schrony. Wszystkim obiektom nadano propagandową nazwę Panzerwerków (dzieł pancernych, skrót Pz.W.) i jednolitą numerację. Schrony połączone zostały podziemnymi poternami. W podziemiach znajdowały się także koszary prawdopodobnie dla obsługi baterii artyleryjskiej znajdującej się nieopodal obiektów i magazyny.

Głównym uzbrojeniem grupy były karabiny maszynowe. Dwa umieszczone były w sześciostrzelnicowej kopule typu 20P7 zamontowanej w największym schronie nr 865 (522), trzy w trzystrzelnicowych kopułach typu 2P7 wież odosobnionych.

Dalsze trzy znajdowały się za płytami pancernymi obydwu dużych panzerwerków, służąc do obrony wejść i tyłów obiektów. Obronę uzupełniał forteczny miotacz ognia oraz granatnik M19. Wyłącznie do obserwacji służyły dwie kopuły: zainstalowana w Pz.W. 864 oraz w odrębnym, obserwacyjnym Pz.W. 868.

Grupa traktowana była jako eksperymentalna, stąd spotkać tu można duże zróżnicowanie zastosowanych rozwiązań. W 1938 roku jedna z wież odosobnionych (Pz.W. 866) została rozbudowana o kazamatę dla armaty przeciwpancernej kalibru 37 mm. Był to jedyny taki obiekt zbudowany we wschodnich fortyfikacjach Niemiec. Możliwość rozbudowy o stanowisko broni przeciwpancernej posiadał również Pz.W. 865.

Schrony podzielić można funkcjonalnie na:

  • uniwersalne:
    Pz.W. 864
    Pz.W. 865 (522)
  • wieże odosobnione, tzw. detaszowane środki ogniowe:
    Pz.W. 863
    Pz.W. 866
    Pz.W. 867
  • obserwacyjne:
    Pz.W. 868

Dzięki swojemu położeniu i uzbrojeniu grupa, której w 1939 roku nadano imię gen. Ericha Ludendorffa, była jednym z najsilniejszych punktów oporu w niemieckiej fortyfikacji. Jako jedyna posiadała prócz broni piechoty elementy czynnej obrony przeciwpancernej.

W 1944 roku w czasie przygotowań całego O.W.B. do obrony na terenie grupy wzniesiono eksperymentalne stanowisko dla czeskiej armaty przeciwpancernej kalibru 47 mm.

Grupa została zdobyta przez 35 DP Gwardii dowodzoną przez płka N. Grigoriewa 30 stycznia 1945. Po wojnie wszystkie jej obiekty zostały wysadzone w powietrze i obecnie są zniszczone w różnym stopniu. Teren grupy jest opuszczony. Bardzo duże niebezpieczeństwo stanowią ruiny schronów, szczególnie otwarte szyby prowadzące do zasypanych podziemi. Na wzgórzu znajdują się również inne groźne pozostałości wojny, takie jak drut kolczasty i kablasty.


W opisie miejscowości wykorzystano teksty zaczerpnięto z opracowania Krzysztofa Jodłowskiego i Doroty Matyaszczyk z Wielkopolskiego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Poznaniu.

Galeria zdjęć Stary Dworek

Fotografie późnobarokowego Dworu Opatów, wzniesionego około 1770 roku staraniem opata Bernarda Gurowskiego


foto nadesłał: zaczek_15

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę podać swoje imię