Historia i struktura, po kolejnych przeformowaniach jednostek 5 Saskiej Dywizji Piechoty WP


Wojsko Polskie w Kęszycy Leśnej

5 Dywizja Piechoty została sformowana w roku 1944, rozkazem organizacyjnym nr 00130 z dnia 5 lipca 1944 roku wydanym przez Dowódcę 1 Armii Polskiej w ZSRR. Dywizję miano sformować w terminie do 1 września 1944 roku w następującym składzie:

Dowództwo 5.Dywizji Piechoty – Nowa Berezowka

  • 13 Pułk Piechoty – Małe Koszaryszcze
  • 14 Pułk Piechoty – Małe Koszaryszcze
  • 15 Pułk Piechoty – Charytanówka
  • 22 Pułk Artylerii – Korczunok
  • samodzielny szkolny batalion piechoty
  • 6 samodzielny dywizjon artylerii samochodowej
  • 5 samodzielna kompania zwiadowcza – Nowa Berezowka
  • 14 samodzielny batalion saperów – Nowa Berezowka
  • 12 samodzielna kompania łączności – Nowa Berezowka
  • 5 samodzielna kompania obrony chemicznej – Nowa Berezowka
  • 7 samodzielna kompania transportu samochodowego – Nowa Berezowka
  • 8 Piekarnia Polowa
  • 5 samodzielny batalion sanitarny – Nowa Berezowka
  • 7 Ambulans Weterynaryjny – Nowa Berezowka
  • pluton Dowództwa Artylerii
  • Ruchome Warsztaty Mundurowe
  • 3043 Poczta Polowa – Nowa Berezowka
  • 1864 Bank Polowy – Nowa Berezowka
  • Oddział Informacji 5.Dywizji Piechoty

Stan organizacyjny 5.DP, według rozkazu organizacyjnego Naczelnego Dowódcy WP nr 00114 z 10 lipca 1944 roku. 

Do formowania dywizji przystąpiono 21 lipca 1944. W sierpniu 1944 cały skład dywizji przeszedł w rejon Łukowa gdzie kontynuowano formowanie tej jednostki. Rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 8 z 20 sierpnia 1944 roku 5.DP została włączona w skład 2.Armii WP. W kolejnych miesiącach żołnierze dywizji przechodzili szkolenie i w końcu 22 października 1944 złożyli uroczystą przysięgę wojskową, 26 listopada 1944 roku dywizja otrzymała sztandar wojskowy ufundowany przez społeczność Łukowa.

W styczniu 1945 dywizję przegrupowano do Warszawy gdzie pełniła służbę garnizonową do 1 lutego 1945, następnie została skierowana do Łodzi. 27 lutego 1945 dywizja wyruszyła z Łodzi na front kierując się na Gorzów Wielkopolski, następnie pod koniec marca 1945 roku wyruszyła w rejon Wrocławia skąd na początku kwietnia ruszyła nad Nysę Łużycką.

Pododdziały dywizji brały udział w operacji berlińskiej, praskiej oraz łużyckiej, szlak bojowy 5.DP zakończyła w miejscowości Litomerice w dniu 11 maja 1945. Po zakończeniu działań bojowych skierowano dywizję do pełnienia służby ochronnej na granicy w odcinku Gryfino – Słubice. Rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 133 z 2 czerwca 1945 roku dywizja podporządkowana została Dowódcy 1.Korpusu Armijnego.

W sierpniu 1945 nadano dywizji nazwę wyróżniającą „Saska”. Dywizja nie była długo w składzie 1.Korpusu Armijnego, gdyż już we wrześniu 1945 rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 00510 z 5 września 1945 roku podporządkowano dywizję Dowódcy Poznańskiego Okręgu Wojskowego. W międzyczasie rozformowano niektóre pododdziały, które były potrzebne jedynie w czasie wojny. W listopadzie 1945 Dowódca Poznańskiego Okręgu Wojskowego przeformował 5.DP na nowe etaty i rozformował część jej jednostek.

W roku 1946 Dowódca Okręgu Wojskowego nr III nakazał przeformować do 31 marca 1946 dywizję na nowe etaty, po zmianach skład i dyslokacji dywizji była następująca:

Dowództwo 5.Saskiej Dywizji Piechoty – Międzyrzecz

  • 13 Pułk Piechoty – Swarzędz
  • 15 Pułk Piechoty – Skwierzyna
  • 17 Pułk Piechoty – Międzyrzecz
  • 22 Pułk Artylerii Lekkiej – Skwierzyna
  • 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej
  • 25 kompania łączności – Międzyrzecz
  • 14 batalion saperów
  • pluton ochrony Wydziału Informacji 5.DP – Międzyrzecz
  • Wydział Informacji 5.DP – Międzyrzecz
  • samodzielny pluton samochodowy Dowództwa 5.DP – Międzyrzecz

Stan organizacyjny 5.DP wg rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 046/Org. z 27 lutego 1946 roku.

Ważnym momentem z punktu widzenia organizacyjnego Wojska Polskiego było nadanie 4-cyfrowych numerów jednostek wojskowych każdej z jednostek wojskowych, terminem nadania numerów był 30 kwietnia 1946.

We wrześniu 1946 roku 22.pal dyslokowano ze Skwierzyny do Sulechowa. W listopadzie 1946 kolejne zmiany etatów w dywizji, w maju 1948 roku sztandary wojskowe otrzymały 15 i 17 Pułki Piechoty, latem tego samego roku 13 Pułk Piechoty przeniesiono do miejscowości Cibórz.

We wrześniu 1948 roku Dowódca Wojsk Lądowych przeformował w terminie do 30 października 1948 dywizję na nowe etaty, po zmianach jej stan był następujący:

Dowództwo 5.Saskiej Dywizji Piechoty – JW 1586 Międzyrzecz

  • 13 Pułk Piechoty – JW 2462 Cibórz
  • 15 Pułk Piechoty – JW 1594 Skwierzyna
  • 17 Pułk Piechoty – JW 1042 Międzyrzecz
  • 22 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2716 Sulechów
  • 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2465 Sulechów
  • 14 batalion saperów – JW 2726 Międzyrzecz
  • 25 kompania łączności – Międzyrzecz

Stan organizacyjny 5.DP wg rozkazu MON nr 0168/Org. z 16 września 1948 roku.

W terminie do 30 kwietnia 1949 roku 5.DP została przekazana z Okręgu Wojskowego nr III do Okręgu Wojskowego nr IV. Dowódca OW nr IV podporządkował dywizję Dowódcy 2.Korpusu Piechoty.

W terminie do 1 września 1949 roku przeprowadzono kolejną reorganizację dywizji, po niej skład dywizji był następujący:

Dowództwo 5.Saskiej Dywizji Piechoty – JW 1586 Międzyrzecz

  • 13 Pułk Piechoty – JW 2462 Cibórz
  • 15 Pułk Piechoty – JW 1594 Skwierzyna
  • 17 Pułk Piechoty – JW 1042 Międzyrzecz
  • 22 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2716 Sulechów
  • 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2465 Sulechów
  • 14 batalion saperów – JW 2726 Międzyrzecz
  • 39 batalion łączności – JW 3141 Międzyrzecz (sformowany na bazie 25.kł)
  • 23 kompania obrony przeciwchemicznej – Międzyrzecz
  • 25 kompania rozpoznawcza – Międzyrzecz
  • pluton samochodowo-transportowy – Międzyrzecz

Stan organizacyjny 5.DP wg rozkazu MON nr 0056/Org. z 30 marca 1949 roku.

W roku 1950 przegrupowano Dowództwo 5.DP z Międzyrzecza do Sulęcina, jednocześnie miejsce stacjonowania zmieniły 39.bł, 25.kr, 23.kopchem i 6.dappanc, zmiana miejsca stacjonowania Dowództwa dywizji spowodowała też roszadę pomiędzy jednostkami 5.DP oraz 4.DP, z dniem 30 września 1950 roku ze składu 5.DP do składu 4.DP przeszły 22 Pułk Artylerii Lekkiej oraz 13 Pułk Piechoty, w zamian ze składu 4.DP do składu 5.DP przybyły 6 Pułk Artylerii Lekkiej oraz 12 Pułk Piechoty.

W połowie roku 1951 przeprowadzono reorganizację 5 Dywizji Piechoty i jej skład po zmianach był następujący:

Dowództwo 5.Saskiej Dywizji Piechoty – JW 1586 Sulęcin

  • 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Gorzów Wielkopolski
  • 15 Pułk Piechoty – JW 1594 Skwierzyna
  • 17 Pułk Piechoty – JW 1042 Międzyrzecz
  • 6 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 1204 Kęszyca
  • 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2465 Kęszyca
  • 26 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – JW 1517 Wędrzyn (pierwotnie miał być formowany w Sulęcinie)
  • 39 batalion łączności – JW 3141 Sulęcin
  • 14 batalion saperów – JW 2726 Wędrzyn
  • 25 kompania rozpoznawcza – Wędrzyn
  • 23 kompania obrony przeciwchemicznej – Wędrzyn
  • 73 kompania samochodowa – Sulęcin (sformowana na bazie plutonu sam.-tr.)
  • Ruchomy Warsztat Naprawy Samochodów nr 36 – JW 1633 Sulęcin

Stan organizacyjny 5.DP wg rozkazu MON nr 0045/Org. z 17 maja 1951 roku.

W roku 1953, zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego WP nr 027/Org. z 11 stycznia 1953 roku w skład 5.DP włączony został 122 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2896 Wędrzyn, jednostka ta jeszcze tego samego roku w terminie do 8 listopada 1953 została przeniesiona do Ostrowa Wielkopolskiego.

Pod koniec 1954 roku do składu 5.DP włączono kolejną jednostkę – 18 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej – JW 3309 Nysa, jednostka została również przeniesiona z Nysy do Wędrzyna w terminie do 1 grudnia 1955.

W 1954 przeniesiono 25 kompanię rozpoznawczą z Wędrzyna do Międzyrzecza, a rok później 23 kompanię obrony przeciwchemicznej również z Wędrzyna do Międzyrzecza.

Ważny rokiem dla dywizji był rok 1955, wtedy to nastąpiło sporo zmian organizacyjnych, sformowano nowe jednostki, rozformowano i przeformowano kilka, oto skład dywizji pod koniec 1955 roku:

Dowództwo 5.Saskiej Dywizji Piechoty – JW 1586 Sulęcin

  • 40 kompania sztabowa – Sulęcin (nr 40 kompania otrzymała zarządzeniem Szefa Sztabu Gen. WP nr 0257/Org. z 22.11.1955)
  • 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Gorzów Wielkopolski
  • 15 Pułk Piechoty – JW 1594 Skwierzyna
  • 17 Pułk Piechoty – JW 1042 Międzyrzecz
  • 18 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej – JW 3309 Wędrzyn
  • 6 Pułk Artylerii – JW 1204 Kęszyca (przeformowany z 6.pal)
  • 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2465 Skwierzyna
  • 128 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej – JW 1517 Torzym (sformowany na bazie 26.daplot)
  • pluton dowodzenia Dowódcy Artylerii 5.DP – Kęszyca
  • 30 bateria artyleryjskiego rozpoznania pomiarowego – Kęszyca
  • 39 batalion łączności – JW 3141 Sulęcin
  • 14 batalion saperów – JW 2726 Wędrzyn
  • 23 kompania obrony przeciwchemicznej – Międzyrzecz
  • 25 batalion rozpoznawczy – JW 1028 Międzyrzecz (sformowany na bazie 25.kr)
  • 53 batalion samochodowo-transportowy – JW 3100 Sulęcin (sformowany na bazie 73.ksam)
  • 51 batalion medyczno-sanitarny – JW 1202 Międzyrzecz
  • Ruchomy Warsztat Naprawy Samochodów nr 36 – JW 1633 Sulęcin
  • 116 Ruchomy Warsztat Naprawy Sprzętu Artyleryjskiego – JW 1662 Kęszyca
  • 5 Dywizyjny Punkt Zaopatrzenia – JW 1070 Wędrzyn (nr JW nadany został w terminie do 1 marca 1957)

Rozformowaniu uległ 122 Pułk Artylerii Lekkiej – JW 2896 Ostrów Wielkopolski. do góry

Stan organizacyjny 5.DP wg rozkazu MON nr 0046/Org. z 29 sierpnia 1955 roku.

W roku 1956 dywizję przekazano w bezpośrednie podporządkowanie Dowódcy ŚOW, również w 1956 roku rozkazem MON nr 049/Org. z 3 listopada 1956 roku rozformowano 51 batalion medyczno-sanitarny.

Rok 1957 był ostatnim rokiem funkcjonowania 5.Saskiej Dywizji Piechoty, rozkazem MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 roku nakazano rozformować 5.DP do dnia 15 sierpnia 1957. Rozformowaniu uległa większość jednostek, a część z nich przekazana została do innych związków taktycznych, poniżej wykaz jednostek przekazanych:

Do składu 4.Dywizji Piechoty przekazano:

  • 12 Pułk Piechoty – JW 2635 Gorzów Wielkopolski
  • 17 Pułk Piechoty – JW 1042 Międzyrzecz
  • 18 Pułk Czołgów i Artylerii Pancernej – JW 3309 Wędrzyn
  • 6 dywizjon artylerii przeciwpancernej – JW 2465 Skwierzyna
  • 26 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – JW 1517 Torzym (przeformowany z 128.paplot)
  • 23 kompania obrony przeciwchemicznej – Międzyrzecz
  • 25 batalion rozpoznawczy – JW 1028 Międzyrzecz
  • Pozostałe pododdziały dywizji zostały rozformowane. do góry
  • Poczet dowódców 5.Saskiej Dywizji Piechoty:
  • płk Gabriel Walikowski (29.VII.1944 – 3.IX.1944)
  • płk Aleksander Waszkiewicz (13.IX.1944 – 24.IV.1945)
  • płk Piotr Wiesieński (24.IV.1945 – 4.V.1945)
  • płk Stanisław Kupsza (4.V.1945 – 12.XII.1945)
  • płk Jan Siewko (12.XII.1945 – 7.VIII.1946)
  • gen. bryg. Stanisław Grodzki (7.VIII.1946 – 16.XI.1946)
  • płk dypl. Stanisław Habowski (16.XI.1946 – 13.IX.1947)
  • płk Kazimierz Ilnicki (13.IX.1947 – 3.XI.1948)
  • ppłk Napoleon Naruszewicz (3.XI.1948 – 2.II.1950)
  • ppłk Grzegorz Derus (2.II.1950 – 26.IX.1951)
  • ppłk Franciszek Bąk (26.IX.1951 – 26.V.1952)
  • płk Józef Sobiesiak (26.V.1952 – 11.X.1955)
  • płk Józef Dziadura (11.X.1955 – 7.XII.1956)
  • płk Florian Siwicki (22.XII.1956 – 31.X.1957)