OGŁOSZENIE

Zgodnie z wieloletnią tradycją w nadchodzący weekend w stolicy Północnej Brabancji – Bredzie delegacja Czarnej Dywizji odda hołd swoim poprzednikom, żołnierzom 1. Polskiej Dywizji Pancernej, wyzwolicielom Holandii w październiku 1944 roku.

Trzydniowa, rocznicowa wizyta obejmować będzie ceremonie wojskowe na polskich nekropoliach w Bredzie i Oosterhout, gdzie spoczywają polegli Polacy, wyzwoliciele Niderlandów, a wśród nich ich legendarny dowódca, generał Stanisław Maczek.

Pobyt w Brabancji obfitował będzie obok ceremonii wojskowych w szereg spotkań polskich żołnierzy spod znaku husarskiego skrzydła z różnymi generacjami mieszkańców Bredy, w tym miejscowej Polonii.

Spotkaniom będą towarzyszyły koncerty grup artystycznych z Polski i Holandii, zorganizowane przez miejscową Fundację Polskie Serce, kierowaną przez Bożenę Rijnbout – Sawicką. Wśród organizatorów tegorocznych obchodów znaleźli się także przedstawiciele „Stowarzyszenia 1PDPanc Niderlandy” zrzeszonego w Federacji Organizacji Polskich Pancerniaków, wolontariusze z Muzeum Generała Maczka, kierowani przez Fransa Ruczyńskiego, zarząd miejscowej Polskiej Parafii Rzymskokatolickiej oraz działacze „Stowarzyszenia Polonia” w Bredzie. W ramach uroczystych obchodów dojdzie do pierwszego w historii miasta spotkania polskich harcerzy ze Szkocji, Polski i Holandii.

W czasie tegorocznych uroczystości rząd Rzeczypospolitej Polskiej reprezentował będzie Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Jarosław Sellin, Ambasador RP w Królestwie Niderlandów, Marcin Czepelak, dyrektor Departamentu Kadr MON, Radosław Peterman, dyrektor Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa, Sławomir Frątczak. Uczestniczyć w niej także będą polscy żołnierze na czele z dowódcą generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych, generałem dywizji Jarosławem Miką. W trakcie niedzielnej ceremonii na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Bredzie osoby szczególnie zasłużone dla utrwalania polskich tradycji orężnych w Holandii zostaną udekorowane Medalem Wojska Polskiego.

* * *

  Udział Polaków w wyzwoleniu Holandii

Breda - NiderlandyPolskie oddziały stanęły na holenderskiej ziemi w wiosce Clinge położonej w Zeuws-Vlaanderen 15 września 1944. Następnego dnia 1 Polska Dywizja Pancerna (1PDPanc) rozpoczęła natarcie we wschodniej części regionu. Jednostki niemieckiej 712. Dywizji Piechoty schroniły się za kanałem pomiędzy Axel i Hulst, wzmacniając swoją pozycję obronną przez podtopienie terenu. 19 września Polacy wyzwolili Axel, 20 września – Terneuzen, już następnego dnia wschodnia cześć Zeeuws – Vlaanderen była także oswobodzona od niemieckiego okupanta. Polskie straty wyniosły około 330 żołnierzy. W Axel pochowano poległych polskich żołnierzy, następnie dywizja została skierowana do belgijskiej Brabancji na południe od Kanału Alberta.

Breda - Niderlandy17 września 1944 roku rozpoczęła się operacja Market Garden. Zadaniem 1. Brytyjskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej było zdobycie mostów na Renie w okolicy Arnhem. W operacji od 18 do 26 września wzięło udział 1689 polskich komandosów z 1. Polskiej Samodzielnej Brygady Spadochronowej generała brygady Stanisława Sosabowskiego. W bitwie pod Arnhem polskie straty wyniosły około 440 żołnierzy, w tym 101 zabitych. Operacja Market Garden zakończyła się fiaskiem.1 października 1PDPanc wyzwoliła belgijskie Rijckevorsel, Merksplas i Zondereigen.

4 października po ciężkich walkach, w których Polacy ponieśli wiele ofiar, przyszła kolej na belgijską enklawę Baarle – Hertog oraz jej siostrzaną gminę holenderską Baarle – Nassau. Następnego dnia maszerujące jednostki zatrzymały się w zalesionych okolicach wioski Alphen. Zarówno Polacy jak i Brytyjczycy operujący na prawej flance byli wyczerpani silnym oporem nieprzyjaciela i problemami logistycznymi. W związku z tym gen. Maczek usiłował skonsolidować swoje pozycje na linii frontu przebiegającej przez ewakuowaną miejscowość Alphen.
Breda - NiderlandyDopiero 27 października wznowiono ofensywę z udziałem oddziałów polskich kanadyjskich, brytyjskich i amerykańskich, w ramach której została oswobodzona stolica Brabancji – Breda. Miasto wyzwolono 29 października. Podczas walk nie doznało ono prawie żadnych zniszczeń, między innymi dzięki rozkazom i sprawnemu dowodzeniu przez generała Maczka, który polecił ograniczyć użycie artylerii i minimalizować straty ludności i zniszczenia infrastruktury. Po wyeliminowaniu ostatnich miejsc oporu w Bredzie dywizja gen. Maczka wzmocniła Teteringen i Prinsenbeek. Wkraczające od strony południowej i południowo – zachodniej oddziały kanadyjskie i brytyjskie spełniły również ważną rolę w oswobodzeniu Bredy. Kanadyjczycy i Brytyjczycy z 2 Kanadyjskiej Brygady Pancernej, przydzielonej czasowo pod dowództwo gen. Maczka, wyzwolili m.in. Ulvenhout należący obecnie do gminy Breda. Wykorzystanie ciężkiego sprzętu stawało się trudniejsze ze względu na podmokłe tereny polderów – znany holenderski fenomen, z którym Polacy mieli okazje zaznajomić się już wcześniej w Zelandii oraz na terenach położonych na wschód od Bredy. Po nalotach i ostrym ataku artylerii w dniu 3 listopada Polacy przeprawili się w dwóch miejscach przez Markkanaal, wspomagani przez brytyjskie wojska inżynieryjne oraz holenderską Brygadę im. Księżniczki Ireny.

Breda - Niderlandy5 listopada 1PDPanc wyzwoliła miasto – twierdzę Geetruidenberg, następnie po ciężkim ostrzale artyleryjskim opanowano Moerdijk. Po uroczystych obchodach Dnia Niepodległości 11 listopada 1PDPanc otrzymała zadanie kontrolowania części linii frontu miedzy Moerdijk i Raamsdonk.

Od 19 grudnia Polacy przejęli także od Kanadyjczyków kilka odcinków frontu. Siłom niemieckim udawał się jednak utrzymać opuszczona wysepkę Capelse Veer, na rzece Bergse Maas, która znalazła się w strefie kontrolowanej przez 1PDPanc. Przy wsparciu brytyjskich, norweskich komandosów i 4 Kanadyjskiej Dywizji Pancernej wyspa – przyczółek została opanowana. Cena tych działań była dla aliantów bardzo wysoka, stracili 570 żołnierzy, w tym 200 Polaków. Na początku kwietnia dywizja kontynuowała wyzwolicielski marsz w kierunku północno wschodnim. Polacy walcząc w tym okresie na terenie Holandii wyzwolili m.in Emmen, Ter Apel i Stadskannal. Dywizja gen. Maczka stacjonowała w Bredzie aż do 6 kwietnia 1945 r. Od tego czasu datują się trwałe więzi i przyjaźni z mieszkańcami Brabancji. Wiele rodzin z Bredy zachowuje w pamięci wydarzenia z tego okresu, po wojnie niektórzy z żołnierzy 1PDPanc zdecydowali się na powrót do Bredy i budowę nowego życia.


Tekst: por. Krzysztof Gonera, Waldemar Kotula
Zdjęcia: archiwum Sali Tradycji Czarnej Dywizji, por. Krzysztof Gonera

REKLAMA