Spis Treści
Obraz wygenerowany przez AI.
1 maja, to Święto Pracy, obchodzone corocznie na całym świecie. W Polsce jest to święto państwowe, ustanowione w 1950 roku. Geneza tego święta wiąże się z wydarzeniami z pierwszych dni maja 1886 roku w Chicago, w Stanach Zjednoczonych. Wtedy to robotnicy przeprowadzili strajk, domagając się wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy.
W dniu 1 maja przypada Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy. Na całym świecie obchodzony jest od 1890 r., dla uczczenia pamięci strajkujących robotników, którzy polegli podczas pacyfikacji pochodów w Chicago w 1886 r. 1 Maja w Polsce jest świętem państwowym oraz dniem ustawowo wolnym od pracy od 1950 r. W okresie Polski Ludowej, było to jedno z największych świąt w roku, związane z jego nieodłącznym elementem – pochodem pierwszomajowym.
W tym szczególnym czasie, Święta 1 maja warto się przyjrzeć aktualnym podstawowym zasadom prawa pracy. Zasady zostały określone w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP).
To właśnie tymi generalnymi wytycznymi, pewnymi wskazówkami interpretacyjnymi powinni kierować się pracodawcy przy zatrudnianiu pracowników a pracownicy przy świadczeniu pracy. Każdy powinien znać te zasady.
W dniu 1 maja 2024 r. przypada też 20-lecie wstąpienie Polski do UE.
W 2024 dzień 1 maja ma więc szczególne, podwójne znaczenie!
Od 2004 roku zarówno Polska, jak i Europa przeszły istotne przemiany, które doprowadziły nas do wykorzystania tego, co najlepsze ze wszystkich państw członkowskich. Dziś Polska stanowi mocny filar Europy, a polscy obywatele należą do osób najbardziej wspierających Unię Europejską.
Geneza
Historyczną uchwałę o świętowaniu 1 maja we wszystkich krajach i corocznych manifestacjach w tym dniu powziął I Kongres II Międzynarodówki zwołany w Paryżu 14 lipca 1889. Uchwała ta miała na celu przede wszystkim wzmożenie walki o realizację 8-godzinnego dnia pracy i jednocześnie podkreślenie wspólnoty interesów międzynarodowego proletariatu.
Apel Kongresu Paryskiego natrafił na podatny grunt w całej Polsce, we wszystkich trzech zaborach. Największy jednak oddźwięk miały hasła majowe w Królestwie Polskim, gdzie świadomość klasowa proletariatu była stosunkowo największa i gdzie ucisk socjalny splatał się ze szczególnie wyrafinowanym uciskiem narodowym ze strony caratu. Już pierwszy obchód święta majowego w roku 1890 przeszedł oczekiwania socjalistów polskich.
Odezwa II Proletariatu wydana w przededniu 1 maja — głównie dzięki energii i ofiarności Marcina Kasprzaka — wyjaśnia znaczenie tego święta, wskazuje na konieczność walki o 8-godzinny dzień pracy i kończy się wezwaniem do zgodnego wystąpienia. W Warszawie 1 maja 1890 r. strajkowało około 8 tysięcy robotników; niektóre większe zakłady metalowe były nieczynne.
Po odzyskaniu niepodległości dzień 1 maja stał się przeglądem sił bojowych proletariatu w walce o socjalizm. Rokrocznie w tym dniu demonstrowały masy robotnicze bądź pod sztandarami KPP, bądź też PPS czy Bundu.
Manifestacje organizowane przez nielegalną partię komunistyczną były z reguły atakowane przez policję i pociągały za sobą liczne ofiary. Podobnie liczne pochody i demonstracje klasowych organizacji robotniczych i partii lewicowych: Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi odbywały się też w ten dzień w okresie II RP, często były one atakowane przez policję oraz nacjonalistycznych bojówkarzy, dochodziło do morderstw działaczy klasowych związków zawodowych i partii lewicowych.
Autor Nieznany – Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-P-2717-2
Manifestacje zwoływane przez PPS przed drugą wojną światową miały charakter dość spontanicznego przemarszu, gromadzącego zwolenników partii socjalistycznej. W roku 1919 dziesiątki tysięcy robotników Warszawy, Łodzi, Zagłębia i innych ośrodków demonstrowały w pochodach komunistycznych pod hasłem: „Niech żyje władza Rad Delegatów Robotniczych miast i wsi”. Wniosek o ustanowienie 1 maja jako powszechne w całej Polsce święto pracy, z prawem do dnia wolnego, był omawiany w Sejmie Ustawodawczym w 1919 roku.
W okresie okupacji hitlerowskiej mimo mnożącego się terroru święto majowe nie uległo zapomnieniu. Zwłaszcza od roku 1942 — z chwilą powstania PPR, w dniu 1 maja w wielu miastach polskich wywieszano czerwone sztandary, na murach domów pojawiały się antyhitlerowskie napisy wzywające do czynnej walki z najeźdźcą. PPR wspólnie z Gwardią Ludową, a następnie Armią Ludową, wspólnie ze Związkiem Walki Młodych wzmagały w tym dniu antyhitlerowską akcję sabotażu i dywersji.
1 maja w roku 1944 stał się dniem walki o szeroki antyhitlerowski front narodowy. Wspólna odezwa KC PPR i CKW RPPS wzywała do wywalczenia „wolnej, demokratycznej Polski ludu pracującego miast i wsi”.
1 maja w roku 1945 — pierwsze święto majowe w Polsce Ludowej — przebiegło pod hasłem walki o ostateczne zwycięstwo nad hitleryzmem, o odbudowę zniszczonego kraju, o zespolenie sił demokratycznych całego narodu, o budowę socjalizmu.
Po 1945 przejmujący władzę w Polsce komuniści próbowali początkowo nawiązywać do przedwojennego schematu (np. obecność mszy świętej w programach uroczystości), ale powoli nasilał się proces odgórnego planowania całej ceremonii i traktowanie tego dnia jako święta państwowego, który stawał się obowiązkowym „rytuałem”. W Polsce jest od 1950 świętem państwowym, wolnym od pracy.
W czasach PRL organizowano tego dnia pochody pierwszomajowe, które miały upamiętniać ważne wydarzenia dla środowiska robotniczego. Przez cały okres PRL zmieniał się charakter pochodów.
Obecnie Międzynarodowe Święto Pracy w Polsce ma charakter spontaniczny, pluralistyczny i wielonurtowy. Swoje demonstracje organizują środowiska anarchistyczne i anarchosyndykalistyczne, np. Związek Syndykalistów Polski; osobne uroczystości organizuje Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych i Sojusz Lewicy Demokratycznej, a lokalnie także inne organizacje lewicowe.
Pierwszomajowym obchodom towarzyszą pikniki, kiermasze prasy lewicowej, konferencje, dyskusje plenerowe oraz koncerty. Często organizowane są również przedsięwzięcia o sportowym charakterze.
1 maja w kościele katolickim – wspomnienie św. Józefa Rzemieślnika
Wiele osób zastanawia się czy 1 maja wierni mają obowiązek uczestniczenia w odbywających się nabożeństwach? Jak wynika z przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego, uroczystość ta nie należy do świąt nakazanych, nie ma więc obowiązku uczestniczenia tego dnia we mszy świętej, ale oczywiście można. Trzeba widzieć, że liturgiczne święto św. Józefa po raz pierwszy pojawia się w IV wieku w klasztorze św. Saby pod Jerozolimą.
W zachodnim chrześcijaństwie zaczęło przyjmować się powoli po VIII wieku. Dopiero papież Sykstus IV w 1479 r. wprowadził je do brewiarza i Mszału Rzymskiego. W XVII wieku Grzegorz XV rozszerzył je na cały Kościół.
Na początku XIX w. przełożeni generalni 43 zakonów oficjalnie złożyli prośbę w Stolicy Apostolskiej o utworzenie nowego święta Opieki świętego Józefa nad Kościołem Chrystusa. W 1847 r. ustanowił je Pius IX, było obchodzone w trzecią niedzielę po Wielkanocy, Pius X podniósł je w 1913 r. do rangi uroczystości I klasy.
Natomiast w 1955 r., Pius XII zniósł je, by wprowadzić nowe tej samej klasy tj. Świętego Józefa Rzemieślnika na 1 maja, jako alternatywę dla świeckiego Święta Pracy.
