Pierwszy dzień wiosny, to czas, który dla naszych przodków był szczególny – popularne były różne rytuały. Niektóre z nich zostały z nami do dzisiaj, np. topienie Marzanny. Kiedy dokonuje się tradycyjnego topienia kukły?
Bez wątpienia każdy zauważył, że pogoda w ostatnich latach się zmienia. Pory roku w pewnym stopniu się zacierają, a wiosna i jesień tak jakby się skróciły. Wiele osób narzeka, że w naszym kraju od pewnego czasu po zakończeniu zimy nawiedzają nas od razu upały, które nie są typowe dla wiosny jaką znamy.
Niemniej w ostatnich dniach oznak nadchodzącej wiosny jest coraz więcej. Wystarczy tylko zatrzymać się i rozejrzeć, wsłuchać w otaczającą przyrodę. Melodyjny śpiew kosów o świcie, klucze wracających z zimowisk żurawi, przebijające się nieśmiało z ziemi śnieżyce. Las zaczyna tętnić życiem. Wiosenne temperatury wybudzają z każdym dniem nasze zmysły z zimowego letargu i zachęcają do aktywności. Koty już praktycznie od połowy lutego „świętują” nadejście wiosny, a kocury w miłosnym amoku przemierzają nasze osiedla.
To dobry moment, by każdą wolną chwilę wykorzystać na spacery w poszukiwaniu oznak nadchodzącej wiosny, najlepiej z aparatem fotograficznym.
Prawda jest taka, że to właśnie przedwiosenne i wiosenne zjawiska fenologiczne należą do najpiękniejszych obserwowanych w przyrodzie, sprawiając każdemu z nas wiele radości z budzącej się do życia natury.
Warto przypomnieć, że przedwiośnie zwane również zaraniem wiosny rozpoczyna się wraz z pyleniem określonych gatunków drzew: leszczyny, olchy czarnej, wierzby iwy, osiki a także krzewów – derenia właściwego. Zakwita wawrzynek wilczełyko, a w runie lasów liściastych pojawiają się białe dywany śnieżyczki przebiśnieg zwanej pospolicie przebiśniegiem. Jest ona jedną z najwcześniej zakwitających roślin przedwiośnia, której delikatne białe płatki często wystają spod zalegającej jeszcze pokrywy śnieżnej. Są one wrażliwe na temperaturę, stulając się na noc i rozkładając za dnia przy słonecznej pogodzie.
Towarzyszy przylaszczka pospolita o fioletowych kwiatach, która podobnie jak śnieżyczka, lubi wilgotne środowisko lasów liściastych. Podczas wiosennych spacerów po lesie łatwo ją zauważyć, gdyż jej fioletowe kwiaty silnie kontrastują z zeschniętymi liśćmi. Swoją łacińską nazwę zawdzięcza niezwykłym w kształcie zimozielonym liściom przypominającym kształt płatów wątroby (hepar – wątroba). Fascynacje kształtem trójklapowych liści przylaszczki spotkamy również w jej nazwach lokalnych – trojanek, trójczak, a nawet wilcza stopa. Efektowne kwiaty na długich szypułkach rozwijają się przed liśćmi.
Trzecim, charakterystycznym dla przedwiośnia kwiatem leśnym jest, należący do rodziny jaskrowatych, zawilec gajowy. Jego masowe skupienia tworzą w lasach śnieżno białe łany. Zawilec gajowy, podobnie jak przebiśniegi jest geofitem, który zimuje pod ziemią w postaci cebuli. Jak wszystkie przedwiosenne kwiaty potrzebuje do rozwoju bardzo dużo światła dlatego kwitnie przed pojawieniem się liści na drzewach. Gdy tylko warunki świetlne w podszycie lasu pogorszą się, pędy nadziemne zawilca obumrą.
Pierwszy dzień meteorologicznej wiosny już za nami – data jej rozpoczęcia to 1 marca. Okres, przez który meteorolodzy będą zbierali dane statystyczne, potrwa do 31 maja. Daty te mogą się od siebie różnić w zależności od kraju, regionu i instytucji meteorologicznej.
Natomiast astronomiczne pory roku są wyznaczane przez położenie Słońca. Temu zjawisku towarzyszą zmiany w długości dnia oraz nocy. Początek wiosny jest nazywany równonocą wiosenną. Wówczas dzień i noc trwają tyle samo. Kiedy jest pierwszy dzień wiosny astronomicznej? W tym roku data wypada 21 marca.
Święto wpisuje się w czas równonocy wiosennej. Od tego momentu dni stopniowo będą stawały się coraz dłuższe. Astronomiczna wiosna zaś rozpoczyna się dzień wcześniej. Wiąże się to z momentem równonocy wiosennej, kiedy to dzień i noc mają jednakowy czas trwania – 12 godzin.
W Polsce jednym ze zwyczajów świętujących nadejście wiosny jest topienie marzanny. Kukła, którą wykonuje się ze słomy i różnych materiałów na podobiznę sylwetki kobiety, a następnie topi w wodzie, ma symbolizować odejście zimy i początek wiosny. Zwyczaj ten wywodzi się ze słowiańskich wierzeń pogańskich i związany był kiedyś z Jarymi Godami, czyli cyklem obrzędów przypadających na czas równonocy wiosennej.
Uczniowie świętują nadejście wiosny, obchodząc Dzień Wagarowicza. Wielu z nich opuszcza lekcje w szkole i spędza czas na świeżym powietrzu. Tego dnia obchodzony jest także Światowy Dzień Lasu.
Wiosna astronomiczna będzie trwała 92 dni. Zakończy się na początku lata, czyli 21 czerwca, kiedy to nastąpi przesilenie letnie (najdłuższy dzień w roku). Jej występowaniu będą towarzyszyły zmiany w temperaturach oraz świecie zwierząt i roślin.
