Spis Treści
Od roku 1945 miasto i ziemia międzyrzecka ponownie należą do Polski.
30 stycznia 1945 roku wojska radzieckie zdobyły Międzyrzecz, który po podziale administracyjnym z 15 marca 1945 wszedł w skład Pomorza Zachodniego i uzyskał statut powiatu.
Złożeniem kwiatów i zapaleniem zniczy na cmentarzach wojennych część miast w Polsce czci 73. rocznica wyzwolenia spod niemieckiej okupacji. W tym roku uroczystości mają jednak jakby skromniejszy charakter – z ich organizacji wycofało się bowiem wielu Urzędów Miejskich. Dlaczego? Przeważa pogląd, że w 1945 roku doszło nie do wyzwolenia, a zniewolenia przez nowy totalitaryzm. Bez wątpienia jest to także konsekwencja przeprowadzonej w ostatnich miesiącach, tzw. dekomunizacji.
Czy w Międzyrzeczu odbędą się rocznicowe obchody wyzwolenia spod niemieckiej okupacji?
Kontrowersje
Obecnie zdania są podzielone w kwestii interpretacji tego okresu i faktu wkroczenia Armii Czerwonej na tereny Ziemi Międzyrzeckiej. Jedni nadal uważają że żołnierze rosyjscy wyzwalali te tereny spod hitlerowskiej okupacji, a inni twierdzą, że Meseritz i Schwerina oraz inne miasta regionu były po prostu zdobywane przez sowietów, którzy wkraczając do poszczególnych miejscowości dokonywali setek gwałtów na ludności cywilnej, niszcząc przy okazji „wyzwalania” wiele zajmowanych miejscowości.
Warto pamiętać, że Armia Czerwona po przekroczeniu Wisły parła na zachód w bardzo szybkim tempie. W tym okresie nie było jeszcze ostatecznych, politycznych ustaleń jeśli chodzi o kształt Europy po zakończeniu wojny, a nowe, powojenne granice przyszłej Polski nie były ustalone.
Czerwonoarmiści po przekroczeniu przedwojennej granicy polsko niemieckiej dali upust swojej nienawiści do znienawidzonej Germanii.
Bez względu na współczesne oceny z historycznego punktu widzenia nikt nie może zaprzeczyć faktowi, że Niemców z tych terenów wyparła Armia Czerwona.
W obliczu szybko przesuwającego się na zachód frontu, 19 stycznia 1945 roku, zaledwie siedem dni po przekroczeniu Wisły przez Armię Czerwoną, władze niemieckie wydały zarządzenie o ewakuacji terenów położonych na wschód od Odry, wywołując tym samym masową i nieskoordynowaną ucieczkę niemieckiej ludności tych ziem na zachód.
Jednostki Armii Czerwonej zajmowały sukcesywnie wschodnie tereny III Rzeszy. Od 10 lutego 1945 roku nacierające wojska I frontu Ukraińskiego przeszły do szybkiego pościgu za wojskami niemieckimi. Celem było jak najszybsze sforsowanie Bobru i Kwisy, aby uniemożliwić Niemcom zorganizowanie kolejnej linii obrony.
Gdy wojska hitlerowskie zaczęły ponosić kolejne klęski na froncie wschodnim w wyniku podjętych prac powstało między Wisłą, a Odrą pięć linii obronnych, w skład których wchodził także Międzyrzecki Rejon Umocniony, który już w końcu 1937 roku stanowił dobrze rozbudowaną fortyfikację o dużej zdolności bojowej. Umocnienia te były południowym przedłużeniem Wału Pomorskiego, stanowiąc środkową, najpotężniejszą część hitlerowskiego systemu Nibelungów (Nibelungenstellung), ciągnącego się od Bałtyku do Węgier.
Są one obecnie w naszym kraju największym zespołem fortyfikacyjnym i nie bez przyczyny nazywa się je wschodnią linią Maginota.
W styczniu 1945 roku fortyfikacje jednak nie spełniły swojego zadania. Nie obsadzone na czas przez doborowe jednostki SS, stały się niespodziewanie łatwe do zajęcia przez 1. Armię Pancerną Gwardii – 44. Brygadę Pancerną pod dowództwem pułkownika Josifa Gussakowskiego. W nocy z 29 na 30 stycznia 1945 roku trzy bataliony pod dowództwem majora Aleksieja Karabanowa, który wraz ze swoim oddziałem podobno bez wystrzału sforsował zaporę przeciwpancerną w obecnym Pniewie.
W efekcie tych zdecydowanych działań, odcinek rejonu umocnień został przełamany na kierunku: Kaława – Wysoka, a pododdziały 44 brygady pancernej, 1 armii pancernej gwardii, bez większych strat zdobyły Wysoką i następnie przeszły czasowo do obrony w rejonie: Tursk – Małuszów – Malutków – Lędów. Jedynym radzieckim żołnierzem, który podczas tego rajdu poległ, był mjr Karabanow. Zginął w Wysokiej.
W dwa dni później Międzyrzecki Rejon Umocniony został zajęty przez wojska I Frontu Białoruskiego. Sam Międzyrzecz został wyzwolony spod hitlerowskiej okupacji 30 stycznia, prawie bez walk. Zginęło w ich trakcie na terenie miasta jedenastu żołnierzy radzieckich.
Mieszkańcy miejscowości Wysoka na pamiątkę rajdu pododdziałów majora Karabanowa, przed laty ustawili w centrum swojej wsi pomnik, który upamiętniał śmierć radzieckiego oficera.
Pamięć historyczna
Na pamiątkę tego wydarzenia, każdego roku, trasą z Pniewa do wsi Wysoka, którą w 1945 roku poruszały się pododdziały rozpoznawcze pod dowództwem majora Aleksieja Aleksiejewicza Karabanowa odbywał się rokrocznie do 2016 roku przejazd kolumny pojazdów samochodowych, a w Wysokiej, podczas zbiórki uczestnicy rajdu u stóp pomnika upamiętniającego śmierć majora Karabanowa składali wiązankę kwiatów.
Obecnie, na wskutek zarządzenia władz tablica pamiątkowa została z obelisku zdemontowana, a organizacji kolejnych Rajdów Karabanowa zaniechano, co dla wielu miłośników historii, militariów i fortyfikacji jest nie do końca zrozumiałe.
Organizowanym przez 13 lat kolejnym Rajdom Karabanowa towarzyszyło wiele uzupełniających imprez, które przyciągały na Ziemią Międzyrzecką, turystów oraz miłośników historii, militariów i fortyfikacji z niemal całego kraju. W tym czasie nieodpłatnie udostępniane dla zwiedzających były podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego. Organizowane były inscenizacje batalistyczne w które angażowały się licznie grupy rekonstrukcyjne. Dla fanów Off Roadu przygotowywany był po Lubuskim Szlaku Fortyfikacji Rajd Terenowy 4×4 – pn. „Odkrywamy Fortyfikacje”.
Fotorelacja ( archiwum 2016 rok)
Zdjęcia: Małgorzata i Kazimierz Czułup
Natomiast dla miłośników historii odbywały się ciekawe prelekcje i wykłady. Przykładowo w 2015 roku pan Robert Jurga zaprezentował prelekcję, pn. „Rysunki rekonstrukcyjne” podczas której omówił techniczne aspekty międzyrzeckich umocnień, na bazie świetnych rysunków i schematów własnego autorstwa prezentujących poszczególne bunkry i elementy wchodzące w skład umocnień.
W 2016 roku Ciekawym uzupełnieniem imprezy był pokaz fotografii Józefa Rybickiego ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, ukazujących obrazy walk toczonych przez jednostki Wojska Polskiego podczas zdobywania umocnień wału pomorskiego.
Natomiast przysłowiową wisienką na torcie była prelekcja historyczna, pt. „Umundurowanie i wyposażenie indywidualne stron walczących na Ziemi Lubuskiej w 1945 roku”, którą jak pamiętamy prowadził dr Łukasz Gładysiak. Podczas prelekcji dr Gładysiak, nawiązując do inscenizacji batalistycznej, w ciekawy sposób opowiedział o mundurach i wyposażeniu żołnierzy armii niemieckiej i Armii Czerwonej z okresu II wojny światowej. Mundury prezentowali członkowie poszczególnych grup rekonstrukcyjnych. Była to piękna i merytoryczna lekcja historii.
Niestety w wyniku politycznych decyzji kolejnych Rajdów Karabanowa już nie będzie na terenie Ziemi Międzyrzeckiej.
Filmy (archiwum)
W ramach wspomnień zapraszamy do oglądania relacji filmowych z Rajdu Karabanowa z 2015 i 2016 roku oraz organizowanych inscenizacji batalistycznych.
