Międzyrzecz: Na ferie do Puszczy Bukowej

Tegoroczna zima jak już zdążyliśmy zauważyć nie należy do tych mroźnych i śnieżnych. Co kilka dni aura się znacznie zmienia i trudno w związku z tym się zdecydować jak spędzić ferie zimowe.

Utarło się powiedzenie, że jak zima, to najlepiej wyruszyć w góry, bo tam raczej pewne są zimowe klimaty i zazwyczaj nie brakuje śniegu. Cóż, śniegu w górach może i jest pod dostatkiem, gorzej niestety w popularnych miejscowościach o dobrą i tanią kwaterę. Jeśli wcześniej nie zrobiliśmy rezerwacji, to możemy mieć problem.
No dobrze, jeśli nie w góry, to gdzie? Czy można spędzić ciekawie czas na nizinach? Otóż tak. Jak najbardziej. Proponujemy wycieczkę w rejon Szczecina do Puszczy Bukowej i to nie tylko teraz podczas ferii zimowych, ale także w innym czasie, np. latem i jesienią.

 Puszcza Bukowa – to przykład historii wieków zapisanych na dzisiejszych terenach Pomorza Zachodniego. Dziś tu wspólnie egzystują mieszkańcy, turyści, przedsiębiorcy oraz leśnicy działający na rzecz Puszczy. Puszcza Bukowa przez ostatnie dziesięciolecia rozrosła  się dzięki dobrze prowadzonej gospodarce leśnej.

Puszcza Bukowa jest dziś lasem zarządzanym przez Nadleśnictwo Gryfino w oparciu o zasadę trwałości i zrównoważonego rozwoju. Oznacza to jednoczesne wypełnianie przez las wielu istotnych dla społeczeństwa funkcji – turystycznej i rekreacyjnej oraz udostępniania lasu przez pozyskiwanie drewna, m.in. na budownictwo ekologicznych domów, aż do ochrony bioróżnorodności.
Dzisiejsze bogactwo przyrodnicze Puszczy Bukowej, to efekt dziedzictwa przeszłości i rozmaitych sposobów użytkowania tego terenu. Jako teren pokryty drzewami Puszcza Bukowa trwa „od zawsze”. Jednak jej kształt i skład wielokrotnie się zmieniał, tak jak zmieniały się warunki przyrodnicze, metody eksploatacji przyrody i potrzeby żyjących na tych terenach ludzi. Obecnie Nadleśnictwo w Gryfinie prowadzi projekt promujący historię Puszczy Bukowej.

 Dla każdego coś miłego…
Puszcza Bukowa dochodzi do skraju południowych granic Szczecina, stykając się z wielkimi osiedlami mieszkaniowymi. Jest najważniejszym obszarem codziennej turystyki i wypoczynku dla Szczecinian – dziś i w przeszłości.
Powstałe w 1889 roku stowarzyszenie Przyjaciół Puszczy Bukowej (Buchheide-Verein), zapoczątkowało ideę turystycznego i rekreacyjnego udostępnienia tego obszaru.

Staraniem członków stowarzyszenia wyznaczono i oznakowano szlaki turystyczne, stworzono urokliwe miejsca odpoczynku wykorzystując często piętrzone wody potoków, budowano schody, ławki, udostępniano punkty i wieże widokowe.

Obsługą ruchu turystycznego zajmowała się rozbudowana sieć lokali gastronomicznych i pensjonatów. Od tamtego czasu profil rekreacji i turystyki uległ zdecydowanej zmianie. Natura pochłonęła większość architektonicznych świadectw tamtej historii przeobrażając je w tajemnicze uroczyska.

Puszcza Bukowa stała się świątynią kontemplacji i podziwiania krajobrazu z dala od zgiełku. Gęsta sieć szlaków turystycznych ułatwia dotarcie ciekawymi trasami do każdego jej zakątka.
W miejscach najbardziej uczęszczanych czekają na gości wtopione w krajobraz miejsca odpoczynku, systemy oznakowania turystycznego.
Puszcza jest miejscem licznych rekreacyjnych imprez sportowych – maratonów rowerowych, biegów długodystansowych i na orientację. Wyjątkową atrakcją Puszczy Bukowej jest położony na jej południowym skraju Ogród Dendrologiczny w Glinnej, którego historia sięga 1823 roku. Obecnie rośnie tu ponad 800 gatunków i odmian drzew oraz krzewów reprezentujących dendroflorę niemalże każdego kontynentu.
Rocznie z bezpłatnej oferty edukacyjnej przygotowanej przez Nadleśnictwo Gryfino korzysta tu około 15 000 osób.

– „Warto zwiedzić grotę. To dowód jakości produktów cementu Toepfer. Budowla ta spełniała świetną funkcję reklamy produktów Toepferów. W trakcie budowy starano się, by wnętrze Groty jak najpełniej przypominało wygląd naturalnych grot w skałach wapiennych.
Naprzeciwko groty są dwa pomniki upamiętniające produkcję cementu w niemieckich jednostkach miarowych. Szkoda, że nie ma łuków, które mogłyby być elementem edukacji dzisiejszych inżynierów” – mówi Ryszard Kotla, przewodnik PTTK.

W historii lasy bukowe i dębowe jako pierwsze podlegały karczowaniu z racji lepszej jakości gleb, na których rosły, szczególnie na łatwiejszych w uprawie terenach równinnych. Pozostałe lasy wykorzystywano powszechnie jako pastwiska, co prowadziło często do dewastacji runa i gleby, blokowania odnowienia naturalnego drzewostanów, a w efekcie często do zamiany lasu na zadrzewienia.

– „Pracujemy nad tym, żeby puszczę użytkować i przekazać następnym pokoleniom jeszcze lepszą, niźli jest dzisiaj. Próbujemy od początku zdiagnozować na jakich zasadach puszcza powstała, jak gospodarowali w niej ludzie, jak się przyroda broniła – albo w niektórych wypadkach, jak się nie obroniła – i co my możemy dziś zrobić, żeby puszcza wyglądała lepiej” – zaznaczył Tomasz Kulesza, zastępca Nadleśniczego Nadleśnictwa w Gryfinie.

 Przysmaki z Puszczy Bukowej
Puszcza Bukowa to zasób bogactwa natury wykorzystywanego przez dawnych mieszkańców Puszczy i jej okolic, którzy korzystając z dobrodziejstw tego lasu tworzyli receptury. Zupa z pokrzyw, pędy pałki szerokolistnej, wężymord, herbata z macierzanki, chleb z dodatkiem popiołu z drewna bukowego, miodownik to tylko niektóre spośród wielu „puszczańskich specjałów”.

 Odbudowa Polski
Od roku 1945 całą Puszczą Bukową zarządza Administracja Lasów Państwowych (od 1973 roku Nadleśnictwo Gryfino). Przeprowadzone w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych zalesienia gruntów porolnych i podmiejskich powiększyły obszar Puszczy o ok. 500 ha nowego lasu. Wtedy był ponoszony trud likwidacji szkód wojennych oraz odbudowy Polski po wojnie, gdyż dużo drewna wyjechało stąd do Warszawy. Systematycznie rośnie zapas i zasobność drzewostanów Puszczy Bukowej, zarówno za przyczyną zmian w strukturze wiekowej, jak i zmiennego w czasie, lecz zawsze mniejszego od przyrostu, pozyskania drewna.

Rozmiar użytkowania drzewostanów na terenie Puszczy Bukowej w latach 2007-2016 kształtował się średniorocznie na poziomie 57 663 m³. Na najbliższe 10-lecie średnioroczny rozmiar użytkowania zaplanowano na poziomie 58 388 m³. Stanowi to różnicę wynoszącą 1%. Zapas drewna w Puszczy Bukowej (obręb Rozdoły) wzrastał i wynosił:  1997 r. –  2 702 819 m³, 2007 r. – 3 091 678 m³, 2017 r. – 3 272 721 m³ a na 2027 planowany jest 3 318 785 m³.

 Jak rośnie Puszcza?
Młode pokolenie lasu, zastępujące dojrzały drzewostan, może powstać z samosiewu (odnowienia naturalnego) – co dotyczy niemal wszystkich tutejszych buczyn –  lub sztucznego odnowienia. Aby powstające z samosiewu młode pokolenia bukowe mogły się dobrze rozwijać dojrzałe drzewa usuwane są powoli – na przestrzeni wielu lat, w tempie pozwalającym na obfity obsiew, osłonę młodych drzewek w początkowym okresie ich życia i uprzątnięcie ostatnich drzew rodzicielskich, gdy zaczynają hamować rozwój swego potomstwa. Jest to proces naśladujący naturalne procesy przyrodnicze.

Zachowując bioróżnorodność w lasach pozyskiwane jest drewno. Zasada ta polega na m.in. pozostawianiu w trakcie cięć biogrup (ostoi stanowiących min. 5 % każdego użytkowanego fragmentu lasu), czy licznych drzew ekologicznych (pozostawianych w użytkowanym drzewostanie do naturalnej śmierci i rozkładu). Wszędzie tam, gdzie odnowienie naturalne nie jest możliwe (np. na powierzchniach, gdzie nie udał się samosiew albo w trakcie przebudowy drzewostanów iglastych na liściaste) –  las odnawiany jest sztucznie przez sadzenie. Niezbędne do tego sadzonki wyrastają z nasion zebranych w tutejszych drzewostanach nasiennych.

Dzięki drewnu budowane są ekologiczne domy w konstrukcji drewna, które są tańsze i szybsze w powstawaniu z murowanymi. Z odpadów drewna powstają drewniane zabawki, które zasługują na miano ekologicznych również dlatego, że służą dzieciom zdecydowanie dłużej niż zabawki plastikowe i co ważne są trwalsze, wolniej lub też prawie wcale się nie zużywają, a wyrzucone w końcu do śmieci – szybciej się rozkładają, nie zanieczyszczając przy tym środowiska.

Cóż, więcej ciekawych informacji o Puszczy Bukowej i w ogóle o lesie można zdobyć na miejscu w Nadleśnictwie Gryfino. A więc w drogę!

Tekst: Joanna Sienkiewicz-Szeląg
Zdjęcia:  Zbyszek Pajewski