Obchody 75-lecia wyzwolenia Flandrii przez 1. Polską Dywizją Pancerną (1PDPanc), dowodzoną przez generała Stanisława Maczka, zwieńczyły 29 września br. uroczystości na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Lommel, z udziałem Prezydenta RP Andrzeja Dudy wraz z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą oraz Króla Belgów Filipa I. Tegoroczne uroczystości zbiegły się ze 100-leciem relacji dyplomatycznych Rzeczypospolitej Polskiej z Królestwem Belgii.
Żołnierze 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej (11LDKPanc) wypełniając powinności kontynuatorów tradycji żołnierzy generała Maczka, również i w tym roku uczestniczyli w tej historycznej ceremonii. Zainaugurowali swój pobyt na flandryjskim szlaku wolności 1PDPanc uczestnicząc w uroczystościach upamiętniających wyzwolenie Tielt.
Mieszkańcy tego miasta jak wielu innych w północnej części Królestwa Belgii, nie zapomnieli o historii wyzwolenia ich kraju przez polskich żołnierzy. Szczególnie docenili oni fakt, że 1PDPanc dążyła do minimalizowania w walce strat ludności cywilnej i infrastruktury. Kolejnych miast nie zdobywano szturmem, lecz oskrzydlano zmuszając Niemców do odwrotu.
Jak wspominał dowódca 2 pułku pancernego, podpułkownik Stanisław Koszutski – „Nie ustawały jeszcze strzały na przedmieściach zdobywanych miast, gdy na rynku grała orkiestra i tańczono w lokalach. Ludność wydawała przyjęcia, a groby naszych poległych tonęły w kwiatach. Modlono się w kościołach za nas i Polskę, spontanicznie i serdecznie.”
Pamięć o wydarzeniach sprzed 75 lat ciągle trwa, dowodem tego było w tym roku wiele uroczystości, ceremonii, projektów kulturalnych realizowanych przez społeczności lokalne Flandrii na wyzwoleńczym szlaku żołnierzy generała Maczka.
Polski Cmentarz Wojenny w Lommel nieprzypadkowo został wybrany na miejsce zamykające cykl obchodów rocznicowych. Jest to największa polska nekropolia w Belgii, która powstała w 1946 roku. Gdy rozpoczęto ekshumację polskich żołnierzy z wybranych cmentarzy z całego kraju. Obecnie na cmentarzu spoczywa 257 żołnierzy, głównie 1PDPanc, ale i także lotników Polskich Sił Powietrznych. Na cmentarzu jest wzniesiony pomnik autorstwa warszawskiego rzeźbiarza Mariana Wnuka. Za pomnikiem głównym cmentarza, w 1990 roku umieszczono krzyż majestatycznie górujący nad cmentarzem. Dzięki polsko – belgijskiej współpracy nekropolia w Lommel, została w 1999 roku gruntownie odnowiona.
Delegacji Czarnej Dywizji przewodniczył generał dywizji Stanisław Czosnek, a wraz z nim dowódca 34 Brygady Kawalerii Pancernej (34BKPanc), pułkownik Piotr Zieja z pocztem sztandarowym wraz z asystą wojskową. Żołnierze hetmańskiej brygady, dziedziczą tradycje 8 i 9 batalionów strzelców 3 Brygady Strzelców 1PDPanc, które szczególnie bohatersko zapisały się w trakcie walk wyzwoleńczych we wrześniu 1944 roku. Potwierdzeniem tego jest sznur naramienny Fourragere w kolorach belgijskiego Krzyża Wojennego, widoczny na drzewcu sztandaru brygady i na mundurach jej żołnierzy.
Uroczystości w Lommel zainaugurował przemarsz kompanii honorowej 34BKPanc przed pomnik ofiar I i II Wojny Światowej, przed którym ceremonialnie złożono kwiaty w obecności przedstawicieli ambasady RP i władz lokalnych. Następnie w miejscowym kościele św. Piotra otwarto objazdową wystawę „Pancerne Skrzydła”, która opisuje wyzwolenie północnej części Belgii – Flandrii przez 1PDPanc. Jej kuratorem jest Dirk Verbeke, prezez Stowarzyszenia 1PDPanc „Belgia”, znany admirator polskiego czynu zbrojnego w Belgii. Warto zaznaczyć, że Sala Tradycji Czarnej Dywizji współpracowała przy realizacji tego projektu.
Kulminacyjnym punktem uroczystości w Lommel była ceremonia na Polskim Cmentarzu Wojskowym z udziałem pary prezydenckiej i Króla Belgów Filipa, którym towarzyszli przedstawiciele ostatnich żyjących żołnierzy generała Maczka, kapitan Jan Brzeski, major Janusz Gołuchowski i porucznik Alojzy Jedamski, wraz z Janem Józefem Kasprzykiem, szefem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Rozpoczęło ją zapalenie płomienia pamięci przez syna generała Maczka, profersora Andrzeja Maczka i wnuczkę generała Karolinę Maczek. W dalszym ciągu uroczystości przewodniczyli ksiądz arcybiskup Stanisław Gądecki wraz z biskupem ewangelickim Wojska Polskiego ks. bp płk Mirosławem Wola, przedstawicielem kościoła prawosławnego oraz rabinem. Następnie głos zabrali Król Filip I i Prezydent RP Anrzej Duda.
– „Jestem głęboko wzruszony i wdzięczny wszystkim, którzy zebrali się tu dzisiaj, aby oddać hołd uczestnikom walk o wolną Belgię i wolną Polskę. O wolną Europę oraz o sprawiedliwy, żyjący w pokoju świat” – powiedział min. Prezydent RP, Andrzej Duda.
– „Nasze uroczyste spotkanie wieńczy cykl uroczystości, wydarzeń kulturalnych oraz imprez sportowych upamiętniających męstwo i poświęcenie bohaterów 1. Dywizji Pancernej. Cieszę się, że hołd złożyli im defilujący tu dzisiaj żołnierze doborowej 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej imienia Króla Jana III Sobieskiego. Szczególnie cieszy mnie widok naszych drogich, czcigodnych Kombatantów. To piękny dzień i piękna uroczystość” – powiedział min. Prezydent RP, Andrzej Duda
Z kolei król Filip I, podkreślał poświecenie i odwagę polskich żołnierzy podczas II Wojny Światowej. – „Cieszę się, że mogę dziś tutaj oddać hołd Polakom, którzy przelali za nas krew. Belgia jest wdzięczna Polsce” – powiedział Filip I, wypowadając po polsku słowa „Dziękujemy Wam Polacy”.
FOTORELACJA
kliknij na zdjęciu aby powiększyć /zdjęcia: st. chor. sztab. Rafał Mniedło/
Po przemówieniach zgromadzeni uczestnicy ceremonii wysłuchali prezentacji przygotowanej przez uczniów Szkoły Polskiej w Antwerpii, po czym nastąpiło złożenie kwiatów przed pomnikiem głównym. Uroczystość zakończyło odegranie „Śpij kolego” i „Last Post” oraz hymnów narodowych Belgii i Polski, przez Orkiestrę Wojskową z Żagania i Orkiestrę Reprezentacyjną Sił Zbrojnych Belgii.
Z Lommel uczestnicy ceremonii przejechali do stolicy Belgii – Brukseli, gdzie w Kościele Notre Dame de la Chapelle, uczestniczyli w uroczystej mszy świętej. Jej głównym celebransem był ks. abp. Stanisław Gądecki, przewodniczący Rady Episkopatu Polski, zaś ceremoniarzem ks. Damian Kopytto. Oprawę mszy zapewnił Chór Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego.
* * *
6 września 1944 roku oddziały 1PDPanc, przekroczyły granicę francusko – belgijską w okolicy Ypres. Na swoim szlaku wyzwoleńczym we Flandrii dywizja z powodzeniem stosowała taktykę związków pancernych, paraliżującą obronę niemiecką i minimalizującą straty zarówno wśród polskich żołnierzy, jak i ludności cywilnej. Półki pancerne oskrzydlały miejscowości, m.in. Ypres, Reulers, Tielt, Lokeren, St-Niklaas, Merksplas i przecinały drogi prowadzące do nich, a do miast wkraczała piechota. W czasie dziesięciodniowego pościgu przez Francję i Belgię, 1PDPanc pokonała odległość 470km, zadając przeciwnikowi duże straty. Wzięła do niewoli 40 oficerów i około 3500 szeregowych oraz zdobyła 47 dział, 12 czołgów, 3 samochody pancerne. Sukcesy te opłaciła 57 zabitymi i 170 rannymi.
Większość zdobyczy wojennych jak i poniesionych strat związana była z walkami na terenie Flandrii. Wyróżniła się w nich szczególnie 3 Brygada Strzelców, a zwłaszcza 9 batalion strzelców, który 1 lipca 1945 roku otrzymał z rąk Księcia Karola – regenta Belgii, oficjalną nazwę 9 batalion „strzelców flandryjskich” i prawo do noszenia sznura naramiennego Fourragere.
W dalszym ciągu po ciężkich walkach polscy pancerniacy przekroczyli granicę belgijsko – holenderską i kontynuowali natarcie w kierunku Axel.
Tekst: Waldemar Kotula
Zdjęcia: st.chor.sztab. Rafał Mniedło
